Μέτρα περιορισμού, αντιμετώπιση επιπτώσεων και προστασία της θαλάσσιας ζωής κατά τη διάρκεια σεισμικών ερευνών

Ο τομέας της έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων αναπτύσσεται σταδιακά και στην Ελλάδα με αποτέλεσμα λόγω έλλειψης προηγούμενης εμπειρίας και κατάλληλου εξειδικευμένου τεχνικού και επιστημονικού προσωπικού να μην υπάρχει επαρκής ενημέρωση για τα μέτρα προστασίας της θαλάσσιας ζωής κατά τη διάρκεια των σεισμικών ερευνών. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται η διαδικασία παρακολούθησης, τα μέτρα περιορισμού και αντιμετώπισης των επιπτώσεων της ηχοβόλισης στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Αντίθετα με την κοινή άποψη, το πρώτο στάδιο της έρευνας υδρογονανθράκων στη θάλασσα δεν είναι παρεμβατικό. Γενικώς, δεν γίνεται ερευνητική γεώτρηση αν πρώτα δεν έχει γίνει σεισμική έρευνα. Η σεισμική έρευνα στη θάλασσα διεξάγεται με αντίστοιχο τρόπο με αυτή της στεριάς. Μία πηγή ήχου δημιουργεί ένα ηχητικό κύμα, το οποίο διαδίδεται μέσα από το νερό και το υπέδαφος, ενώ επιστρέφοντας λαμβάνεται από γεώφωνα. Μετά από επεξεργασία που κάνουν γεωλόγοι και γεωφυσικοί αυτό το ηχητικό κύμα παρέχει πληροφορίες για της δομές του υπεδάφους και πιθανούς στόχους υδρογονανθράκων. 

Στη στεριά, οι πηγές ήχου είναι μικρές εκρήξεις στο υπέδαφος, ενώ στη θάλασσα, πρόκειται για συστοιχίες αεροβόλων «airguns» και υδροφώνων. Δηλαδή, δεν χρησιμοποιούνται προφανώς καθόλου εκρηκτικά. Τα airguns ουσιαστικά εκτοξεύουν αέρα με υψηλές πιέσεις, ώστε ο ήχος που παράγεται να είναι ικανός να περάσει χιλιάδες μέτρα νερού και υπεδάφους και να επιστρέψει πίσω στα υδρόφωνα. Αυτές οι ηχητικές πηγές λοιπόν, όπως έχει αποδειχθεί, είναι επικίνδυνες για κάποια θαλάσσια θηλαστικά, εάν βρίσκονται κοντά στην πηγή ήχου. 

Για αυτό το λόγο, πάντα λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα μετριασμού. Προκειμένου να προστατευτεί η θαλάσσια πανίδα, εφαρμόζεται οπτική και ακουστική παρακολούθηση σύμφωνα με τις οδηγίες διεθνών οργανισμών (ACCOBAMS, JNCC κ.α.)  για τις γενικές πτυχές, τις σεισμικές μελέτες και τη χρήση των συσκευών ηχοβολισμού.

Συγκεκριμένα, εφαρμόζονται μέτρα όπως :

•    παρουσία στο σκάφος Παρατηρητών Θαλάσσιων Θηλαστικών και τεχνικών Παθητικής Ακουστικής Παρακολούθησης  που διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα

•    χρήση της χαμηλότερης δυνατής ισχύος πηγής (ενεργή συσκευή ηχοβολισμού)

•          ελαχιστοποίηση διάδοσης ακουστικών κυμάτων

•          υιοθέτηση τεχνικής σταδιακής εκκίνησης (το λεγόμενο «ramp up»)

•    προσδιορισμός Ζώνης Αποκλεισμού 

•    συνεχής οπτική και παθητική παρακολούθηση προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν θα βρίσκονται θαλάσσια θηλαστικά στη Ζώνη Αποκλεισμού πριν από την ενεργοποίηση των ακουστικών πηγών και ενόσω αυτές είναι ενεργές

•    διακοπή ενεργοποίησης πηγών στο άκρο κάθε γραμμής σεισμικής έρευνας (εκτός από τις επεκτάσεις των στροφών του σκάφους με σκοπό την ελαχιστοποίηση της περιοχής λειτουργίας)

•    εφαρμογή ειδικών διαδικασιών σε περίπτωση παρατήρησης/παρουσίας θηλαστικών στην περιοχή μελέτης

•    πραγματοποίηση μελέτης εκτός των περιόδων αναπαραγωγής των κητωδών και άλλων θαλάσσιων ειδών (θαλάσσια ερπετά και βενθικά και πελαγικά είδη).

Όσον αφορά στο ramp up, πρόκειται για μία ιδιαίτερα αποτελεσματική τεχνική. Γενικά διαρκεί περίπου 30 λεπτά πριν την σεισμική έρευνα. Κατά αυτήν την περίοδο, τα airguns ενεργοποιούνται μερικώς και σε μικρές εντάσεις, ενώ σταδιακά αυτές μεγαλώνουν. Έτσι τα θαλάσσια θηλαστικά, τα ψάρια κλπ να «ειδοποιηθούν» ώστε να φύγουν. Μάλιστα, αν στην περιοχή υπάρχουν μικρότερα ψάρια ή θαλάσσιες χελώνες, οι οποίες κινούνται αργά, μπορεί αυτή η περίοδος να μεγαλώσει, ώστε να δοθεί αρκετός χρόνος για την προστασία τους. Σε αυτή την περίπτωση, οι απαραίτητοι θαλάσσιοι παρατηρητές που προαναφέρθηκαν έχουν σημαντικό ρόλο.

Οι διαδικασίες περιορισμού χρησιμοποιούν δεδομένα, τα οποία μπορούν να συλλεχθούν έγκαιρα από παρατηρητές κητωδών και λαμβάνουν υπόψη τις συνθήκες λειτουργίας και τους περιορισμούς των σεισμικών μελετών. Με τον τρόπο αυτό, ελαχιστοποιούν την όχληση που προκαλείται από τις μελέτες μεγιστοποιώντας την προστασία των θηλαστικών.

Με την ολοκλήρωση του προγράμματος της μελέτης, παρουσιάζεται στις Περιβαλλοντικές Αρχές μία ειδική έκθεση η οποία περιέχει :

•    την ημερομηνία και η περιοχή όπου έλαβε χώρα η έρευνα

•    τον τύπο και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της συστοιχίας των airguns και των υδροφώνων

•    τον αριθμό και τον τύπο των σκαφών που χρησιμοποιήθηκαν

•    την καταγραφή της χρήση της συσκευής ηχοβολισμού, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού σταδιακών εκκινήσεων (ramp ups)

Σε ό,τι αφορά οποιαδήποτε παρατήρηση θηλαστικών πριν και κατά τη διάρκεια της αναζήτησης, αναφέρονται επίσης τα ακόλουθα στοιχεία προκειμένου να γίνει δυνατή η βελτίωση των υφιστάμενων βάσεων δεδομένων κητωδών:

•    τρόπος παρατήρησης και αριθμός ατόμων

•    συντεταγμένες και χρόνος παρατήρησης

•    κλιματικές συνθήκες

•    εκτιμήσεις των παρατηρητών πάνω στο σκάφος

Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι κατά τη διάρκεια της φάσης σχεδιασμού της σεισμικές έρευνας, καθορίζεται περιοχή 1 km εντός της περιοχής του έργου, όπου υπάρχουν περιβαλλοντικά ευαίσθητα στοιχεία και όπου πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Η μεθοδολογία που ακολουθείται περιλαμβάνει τα εξής βήματα :

•    καθορισμό συγκεκριμένων ζωνών ευαισθησίας, βάσει των πληροφοριών που περιέχονται στην Περιβαλλοντική Μελέτη Βάσης 

•    επαλήθευση της εμβέλειας επιρροής του θαλάσσιου θορύβου, με την εφαρμογή προσομοιώσεων διάδοσης ήχου

•    καθορισμό της περιοχής ασφαλείας, μέσω συνδυασμού των ζωνών ευαισθησίας εντός της ακτίνας επιρροής.

Γενικά, υπάρχουν πολλές μέθοδοι μετριασμού των επιπτώσεων από σεισμικές έρευνες με airgun. Για παράδειγμα, διεθνείς οργανισμοί όπως οι U.K. Joint Nature Conservation Committee (JNCC), U.S. Minerals Management Service (MMS), Environment Australia (EA), and International Finance Corporation (IFC) και άλλοι έχουν θεσπίσει μεθοδολογία και προτάσεις για την προστασία των θηλαστικών από τις εν λόγω δραστηριότητες. 

Οι στρατηγικές περιβαλλοντικές μελέτες που έχουν γίνει από πολλούς ανεξάρτητους μελετητές για τις θαλάσσιες περιοχές όπου θα γίνουν έρευνες, έχουν λάβει υπόψη τα άνωθεν αλλά και ό,τι αναφέρεται σε αυτό το άρθρο και έχουν εγκριθεί με υπουργικές αποφάσεις έχοντας αποκτήσει νομική υπόσταση. Αυτό σημαίνει πως βάσει νομοθεσίας των υπογεγραμμένων συμβάσεων παραχώρησης των περιοχών, οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να ακολουθήσουν τις κατευθυντήριες αυτές γραμμές. Έτσι, θα διασφαλιστεί ο ελάχιστος περιβαλλοντικός αντίκτυπος και θα εμπλουτιστεί η γνώση μας για τον θαλάσσιο ζωικό πλούτο των ελληνικών θαλασσών.

Πηγή:energypress.gr