Παζλ Ιστορίας και Γεωγραφίας

Στην... προαιώνια συζήτηση αν η μοίρα ενός κράτους ή ενός λαού καθορίζεται από την Ιστορία ή τη γεωγραφία, η Ελλάδα έχει να προσφέρει πολλά. Τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της αστάθειας που επικρατεί στην Ανατολική Μεσόγειο, ο «αναπόφευκτος» χαρακτήρας 

της γεωγραφίας έχει επιστρέψει. Η Ελλάδα παρουσιάζεται ως σχεδόν νομοτελειακά δεμένη με τις τεκτονικές αλλαγές που συμβαίνουν στην περιοχή. Δεν υπάρχει ούτε ένας λογικός άνθρωπος που να μην αντιλαμβάνεται ότι η ασταθής και επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να οδηγήσει ανά πάσα στιγμή σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Το σύγχρονο ελληνικό κράτος ουδέποτε συμβιβάστηκε με τη γεωγραφία του.

Τα βράχια, οι μικρές πεδιάδες και τα νησιά δεν καθόρισαν την ιστορία του. Αντιθέτως. Το ελληνικό κράτος για δύο αιώνες αναπτύχθηκε, με τις ιδιαιτερότητές του, με τρόπο ο οποίος ουδέποτε το αποσύνδεσε από τις εξελίξεις στον πυρήνα της Ευρώπης. Σφυρηλάτησε ένα σχεδόν ομοιογενές έθνος σε μια επικράτεια που κατά τον 19ο αιώνα ήταν ένα παζλ, ακολουθώντας το αντίστοιχο κύμα σε όλη την Ευρώπη. Στους δύο παγκοσμίους πολέμους συντάχθηκε με τους νικητές, ενώ η Ελληνική Δημοκρατία, ύστερα από πολύ πόνο και αίμα, κατόρθωσε να επιβάλει μια ισορροπία σε μια περιοχή κλειστών συνόρων και εχθρικών γειτόνων. Εισήλθε στην Ε.Ε. και κατόρθωσε να δημιουργήσει τις συνθήκες για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε αυτήν. Στα χρόνια της –διαλυτικής για περίοδο ειρήνης– κρίσης, οι νεότεροι βρήκαν διέξοδο στο εξωτερικό. Αλλά και όσοι έμειναν πίσω δεν κινούνται προς την κατεύθυνση κάποιας ιδιαίτερης διαδρομής. Προφανώς η Ελλάδα έχει τις ιδιαιτερότητές της, όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Ισπανία ή η Πολωνία έχουν τις δικές τους. Η κρίση μπορεί να γονάτισε την Ελλάδα, αλλά και η Ευρώπη μετασχηματίζεται.

Ως εκ τούτου το ερώτημα δεν είναι αν η Ελλάδα θα αφεθεί στη γεωγραφική μοίρα της (όποια και αν είναι αυτή). Αλλά αν θα κατορθώσει να περάσει στην επόμενη εποχή, η οποία δεν διαμορφώνεται αποκλειστικά και μόνο από γεωπολιτικές ισορροπίες και δεδομένα. Μπορεί μια χώρα με τα χαρακτηριστικά της Ελλάδας να γίνει κόμβος γνώσης και πληροφορίας, τεχνολογικής καινοτομίας ή (γιατί όχι;) να βρεθεί για ακόμα μία φορά στην ομάδα εκείνη των εθνών που θα βρεθούν στην πρωτοπορία του 21ου αιώνα; Αν ναι, τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν.