Η ΟΔΗΓΙΑ 89/106/ΕΟΚ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ CE ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΥΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ

Σύμφωνα με την Οδηγία 89/106/ΕΟΚ τα προϊόντα των δομικών έργων, για τα οποία έχουν εκδοθεί ευρωπαϊκά εναρμονισμένα πρότυπα, μπορούν να διατίθενται στη αγορά μόνο εάν συμμορφώνονται με τα εναρμονισμένα πρότυπα και φέρουν την Σήμανση Συμμόρφωσης CE.

H Σήμανση Συμμόρφωσης CE πιστοποιεί ότι τα προϊόντα είναι κατάλληλα για τη χρήση για την οποία προορίζονται και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή δομικών έργων. H Σήμανση CE προϋποθέτει την συμμόρφωση με τις 6 Βασικές Απαιτήσεις της Οδηγίας 89/106/ΕΟΚ, που αφορούν τα παρακάτω.


• Μηχανική αντοχή και ευστάθεια,
• Πυροπροστασία,
• Υγιεινή, υγεία και περιβάλλον,
• Ασφάλεια χρήσης,
• Προστασία από θόρυβο,
• Εξοικονόμηση ενέργειας.
 
Οι παραπάνω Βασικές Απαιτήσεις εξειδικεύονται ξεχωριστά για κάθε δομικό προϊόν μέσα στα αντίστοιχα πρότυπα προϊόντων. Στην έκδοση της εφημερίδας της ΕΕ με κωδικό 2010/C71/03 καταγράφονται όλα τα εναρμονισμένα πρότυπα προϊόντων μαζί με τις καταληκτικές ημερομηνίες εφαρμογής τους.
Μέσα σε αυτό το κατάλογο περιλαμβάνεται και το πρότυπο EN 14351-1:2006 Fenster und Türen - Produktnorm, Leistungseigenschaften -Teil 1: Fenster und Außentüren ohne Eigenschaften bezüglich Feuerschutz und/oder Rauchdichtheit (Παράθυρα και θύρες - Πρότυπο προϊόντος, χαρακτηριστικά επίδοσης Τμήμα 1: Παράθυρα και θύρες χωρίς ιδιότητες σχετικά με την πυροπροστασία ή και την στεγανότητα έναντι καπνού) το οποίο είναι το πρότυπο προϊόντος για τα παράθυρα και έχει καταληκτική ημερομηνία εφαρμογής την 01/02/2010.
Στο πρότυπο αυτό λοιπόν καθορίζονται όλες οι προϋποθέσεις που πρέπει να καλυφθούν για να μπορεί να φέρει ένα προϊόν την Σήμανση Συμμόρφωσης CE.

Οι απαιτήσεις του Προτύπου ΕΝ 14351-1 για τις θύρες και τα παράθυρα
Οι προϋποθέσεις που θέτει το πρότυπο ταυτίζονται στην ουσία με την πιστοποίηση των βασικών χαρακτηριστικών επίδοσης των παραθύρων και των θυρών. Η πιστοποίηση του κάθε χαρακτηριστικού επίδοσης των παραθύρων και των θυρών υλοποιείται μέσω δοκιμών. Στο πρότυπο προϊόντος ΕΝ 14351-1 αναφέρεται το σύνολο των ιδιοτήτων των παραθύρων και των θυρών που πρέπει να πιστοποιηθούν καθώς και τα πρότυπα με βάση τα οποία θα πρέπει να υλοποιηθούν οι δοκιμές που οδηγούν σε αυτές τις πιστοποιήσεις.  
Σε πίνακα παρουσιάζεται στη συνέχεια το Παράρτημα Ε-ΖΑ1 του προτύπου EN 14351-1:2006, με τίτλο ''Προσδιορισμός χαρακτηριστικών κουφωμάτων'' στον οποίο αναφέρονται οι ιδιότητες που πρέπει να προσδιοριστούν, τα πρότυπα κατάταξης,
τα πρότυπα δοκιμών καθώς και το είδος των δοκιμών που απαιτούνται.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε - ΖΑ1 του Προτύπου 14351-1: 2006
Προσδιορισμός χαρακτηριστικών κουφωμάτων - Απαιτούμενες δοκιμές ανάλογα
με τη μορφή του κουφώματος (Παράθυρα - Θύρες - Φεγγίτες).

Το πρότυπο 14351-1 περιγράφει και την απαιτούμενη διαδικασία για την κυκλοφορία ενός νέου προϊόντος με Σήμανση Συμμόρφωσης CE. Η διαδικασία αυτή αναφέρεται
ως ''ταυτοποίηση προϊόντος'' και σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει τα παρακάτω.

Αρχική δοκιμή - Η αρχική δοκιμή για την ταυτοποίηση (ITT = initial type testing) ενός προϊόντος πρέπει να υλοποιηθεί έτσι ώστε να αποδειχθεί η συμμόρφωση του προϊόντος με τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα . Δοκιμές που έχουν υλοποιηθεί στο παρελθόν και είναι σύμφωνες με τα πρότυπα δοκιμών που ορίζει το ΕΝ 14351-1 έχουν ισχύ και μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εφόσον το Πιστοποιητικό Δοκιμής βρίσκεται ακόμη σε ισχύ. Η αρχική δοκιμή ταυτοποίησης πρέπει να υλοποιείται για κάθε νέο προϊόν κατά την έναρξη της παραγωγής του.

Πρόσθετες δοκιμές - Σε περίπτωση που υπάρχει κάποια αλλαγή στη διαδικασία παραγωγής ή στα επιμέρους εξαρτήματα - υλικά του προϊόντος, απαιτείται νέα σειρά δοκιμών.

Πιστοποιητικό δοκιμών - Τα αποτελέσματα κάθε δοκιμής πρέπει να καταγράφονται σε ένα Πιστοποιητικό Δοκιμής όπου  πρέπει να αναφέρονται και τα παρακάτω στοιχεία
•    Ονομασία αναθέτη της δοκιμής
•    Περιγραφή του δοκιμίου
•    Περιγραφή του εργαστηρίου και της μεθόδου δοκιμής
•    Περιγραφή της εγκατάστασης διεξαγωγής της δοκιμής και της βαθμονόμησής της
•    Τόπος και χρόνος διεξαγωγής της δοκιμής
•    Αποτελέσματα και αξιολόγηση όπου απαιτείται
•    Ονομασίες και υπογραφές των υπευθύνων διεξαγωγής της δοκιμής

Ο αναθέτης έχει την υποχρέωση να έχει στην κατοχή του τα Πιστοποιητικά Δοκιμών για όσο χρόνο παράγεται το προϊόν, αλλά και για 5 χρόνια μετά την διακοπή της παραγωγής του.
Τα Πιστοποιητικά Δοκιμών πρέπει να είναι στη διάθεση των εξουσιοδοτημένων ελεγκτικών αρχών, όποτε αυτές ζητήσουν την διεξαγωγή κάποιου ελέγχου.

Διαφύλαξη δοκιμίων - Ο αναθέτης έχει την υποχρέωση διαφύλαξης των δοκιμίων μέχρι την οριστική έκδοση του Πιστοποιητικού Δοκιμής.

Δειγματοληψία - Η επιλογή των δοκιμίων πρέπει να γίνεται με τρόπο ώστε αυτά να είναι αντιπροσωπευτικά της σειράς που θέλει να πιστοποιήσει ο αναθέτης.
Σε περίπτωση πολλών καταστρεπτικών δοκιμών πρέπει ο αναθέτης να εξασφαλίσει την διάθεση αντίστοιχου αριθμού δοκιμίων. Τα δοκίμια πρέπει να φέρουν σήμανση στην οποία να αναφέρεται η ακριβής ημερομηνία παραγωγής, ο τόπος παραγωγής και οι ιδιότητες που πρέπει να διερευνηθούν.

Η πιστοποίηση της ηχομόνωσης και της θερμομόνωσης των θυρών και των παραθύρων
Δύο από τις σημαντικότερες δοκιμές χαρακτηριστικών των παραθύρων και των θυρών είναι:
•    η δοκιμή για τον προσδιορισμό της ηχομόνωσης κατά EN ISO 140-3 καθώς και
•    η δοκιμή για τον προσδιορισμό του συντελεστή της θερμικής αγωγιμότητας  κατά EN ISO 12567.

Πέρα από την αναγκαιότητα προσδιορισμού των παραπάνω χαρακτηριστικών του παραθύρου για την απόκτηση της Σήμανσης Συμμόρφωσης CE, η οποία όπως έχει προαναφερθεί είναι απαραίτητη για την διάθεση του προϊόντος από την 01/02/2010, η πιστοποίηση της ηχομόνωσης και της θερμομόνωσης είναι σημαντική και για άλλους λόγους.
Με την αύξηση των τιμών των καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) καθώς και την αύξηση των αέριων ρύπων (φαινόμενο θερμοκηπίου) το θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας έχει αναχθεί σε κρίσιμο ζήτημα της οικονομίας αλλά και της προστασίας
του περιβάλλοντος.
Δεν νοείται πλέον σήμερα η κατασκευή κτιρίου χωρίς να είναι γνωστοί επακριβώς οι συντελεστές θερμικής αγωγιμότητας του συνόλου των δομικών στοιχείων που θα χρησιμοποιηθούν. Το παράθυρο είναι εξ ορισμού το ποιο ασθενές δομικό στοιχείο σε ότι αφορά τις θερμικές απώλειες, γεγονός που κάνει ακόμα ποιο σημαντική την γνώση του συντελεστή θερμικής αγωγιμότητάς του.
 
Το μέγεθος που χαρακτηρίζει τη θερμομόνωση ενός δομικού στοιχείου είναι ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας U, στον υπολογισμό του οποίου περιλαμβάνεται τόσο η αντίσταση μετάδοσης δια του υλικού ή των υλικών που το συναποτελούν, όσο και η αντίσταση μετάδοσης των εσωτερικών και των εξωτερικών επιφανειών του δομικού στοιχείου. Ο συντελεστής θερμικής αγωγιμότητας U σε W/m2*K προσδιορίζεται άμεσα με εργαστηριακή δοκιμή σε ειδική συσκευή που ονομάζεται guarded hot box.

Ένα άλλο θέμα που απασχολεί όλο και μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού είναι η συνεχώς αυξανόμενη ηχορρύπανση. Σημαντικό κριτήριο για την επιλογή μιας κατοικίας αποτελεί πλέον η ηχοπροστασία του, η οποία σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την ηχομόνωση των παραθύρων.

Ιδιαίτερα οι κατασκευαστές κατοικιών οφείλουν πλέον να γνωρίζουν επακριβώς τις ιδιότητες των παραθύρων για να μπορούν να κάνουν σωστές επιλογές ανάλογα με τον εξωτερικό θόρυβο.

Το μονότιμο μέγεθος (σε dB) που χαρακτηρίζει τη μόνωση των κτιριακών στοιχείων ονομάζεται Δείκτης Ηχομείωσης Rw και είναι η τιμή σε dB της καμπύλης αναφοράς στα 500 Hz μετά τη μετατόπισή της κατά τρόπον ώστε να ικανοποιεί τις απαιτήσεις που θέτει το σχετικό πρότυπο.

Εφαρμογή της πιστοποιημένης ηχομόνωσης και θερμομόνωσης στις μελέτες και στα έργα Για την κάλυψη των απαιτήσεων των κανονισμών ηχομόνωσης-ηχοπροστασίας των κτιρίων είναι απαραίτητη μεταξύ άλλων η γνώση των ηχομονωτικών ικανοτήτων των υλικών και των προϊόντων που ενσωματώνονται στο κτίριο. Η ηχομονωτική ικανότητα του κάθε υλικού ή προϊόντος καθορίζεται με το μονότιμο μέγεθος Rw το οποίο  προσδιορίζεται με δοκιμή στο εργαστήριο.

Ο Δείκτης Ηχομείωσης Αερόφερτου Ήχου που απαιτείται για κάθε χώρισμα του κτιρίου προκύπτει από την εφαρμογή του Κανονισμού Ηχομόνωσης-Ηχοπροστασίας στα πλαίσια της μελέτης εφαρμογής.

Κατά τη φάση της κατασκευής, ο Δείκτης που καθορίστηκε κατά την μελέτη και ελήφθει υπόψη στους υπολογισμούς αποτελεί πλέον την ελάχιστη απαίτηση για το προϊόν που θα επιλεγεί για να εγκατασταθεί. Απόδειξη της κάλυψης αυτής της απαίτησης αποτελεί η πιστοποίηση της ηχομόνωσης του προϊόντος με δοκιμή στο εργαστήριο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο αντίστοιχο πρότυπο δοκιμής EN ISO 140-3:2005-03.

Αντίστοιχα, για τον υπολογισμό των ενεργειακών αναγκών των κτιρίων είναι απαραίτητη μεταξύ άλλων η γνώση των απωλειών που συνεπάγονται τα υλικά και τα προϊόντα που ενσωματώνονται στο κέλυφος του κτιρίου. Οι απώλειες αυτές είναι συνάρτηση του εμβαδού του κάθε στοιχείου του κελύφους (π.χ. του παραθύρου) και του συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας U (W/m2*K) του στοιχείου αυτού.
Συνεπώς ο προσδιορισμός του συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον υπολογισμό των ενεργειακών απωλειών και κατ΄ επέκτασιν και των ενεργειακών αναγκών του κτιρίου που γίνεται στα πλαίσια της μελέτης, ή και για την εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, η οποία έχει ήδη ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο.

Κατά τη φάση της κατασκευής, ο συντελεστής που καθορίστηκε κατά την μελέτη και ελήφθει υπόψη στους υπολογισμούς αποτελεί πλέον την ελάχιστη απαίτηση για το προϊόν που θα επιλεγεί για να εγκατασταθεί. Απόδειξη της κάλυψης αυτής της απαίτησης αποτελεί η πιστοποίηση της θερμομόνωσης του προϊόντος με δοκιμή στο εργαστήριο, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο  πρότυπο δοκιμής DIN EN ISO 8990:1996-09  και τα αντίστοιχα πρότυπα για άλλα προϊόντα.
 
Όπως είναι γνωστό, την ευθύνη της πιστοποίησης φέρει ο τελικός κατασκευαστής του προϊόντος και η πιστοποίηση αυτή δεν μπορεί να υποκατασταθεί με την απλή αναφορά στην ενδεχόμενη πιστοποίηση των πρώτων υλών ή με την ενδεχόμενη πιστοποίηση παρόμοιων δομικών προϊόντων από τους παραγωγούς των πρώτων υλών.
Η πιστοποίηση των πρώτων υλών καθώς και κάθε στοιχείου που ενσωματώνει το τελικό προϊόν διασφαλίζει τον τελικό κατασκευαστή, ότι ο δρόμος του προς την πιστοποίηση θα είναι εύκολος και δεν θα έχει εκπλήξεις.

Η πιστοποίηση Σήμανσης Συμμόρφωσης CE θυρών και παραθύρων από το ΑΠΘ
Το Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ υλοποιεί δοκιμές ηχομόνωσης και συντελεστών θερμικής αγωγιμότητας σύμφωνα με το πρότυπο προϊόντος 14351-1  και εκδίδει πιστοποιητικά Σήμανσης Συμμόρφωσης CE.
Το Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας έχει πιστοποιηθεί κατά ΙSO 9001, έχει ολοκληρώσει τις διαδικασίες διαπίστευσής του κατά ISO 17025 και βρίσκεται στο τελικό στάδιο των επιθεωρήσεων.
Η πιστοποίηση της θερμομόνωσης γίνεται με δοκιμή η οποία υλοποιείται με τo σύστημα δοκιμών θερμομόνωσης  hot-box το οποίο απεικονίζεται παρακάτω σχηματικά και σε φωτογραφία.
 

Σχήμα 2

Σχηματική απεικόνιση των θαλάμων του συστήματος hot box. Οι θάλαμοι, θερμός και ψυχρός, παρουσιάζονται ανοικτοί. Μεταξύ τους βρίσκεται το πλαίσιο στήριξης του δοκιμίου. Για την υλοποίηση της δοκιμής, οι δύο θάλαμοι σφραγίζονται έχοντας ανάμεσά τους το πλαίσιο στήριξης με τη μάσκα τοποθέτησης και το δοκίμιο.

 

Σχήμα 3
Το σύστημα hot- box του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας ΑΠΘ.

Η κατασκευή και τα χαρακτηριστικά της εγκατάστασης περιγράφονται αναλυτικά στο πρότυπο DIN EN ISO 8990:1996-09    Thermal insulation - Determination of steady-state thermal transmission properties - Calibrated and guarded hot box.
 
Η πιστοποίηση της ηχομόνωσης αντίστοιχα, γίνεται με δοκιμή η οποία υλοποιείται σε ζεύγη θαλάμων τα οποία απεικονίζονται παρακάτω σε σχέδιο και φωτογραφία.
 

Σχήμα 4

    
Τα ζεύγη θαλάμων δοκιμών ηχομόνωσης του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας ΑΠΘ.

Η υποδομή δοκιμών του Εργαστηρίου περιλαμβάνει δύο ζεύγη θαλάμων για τη μέτρηση της ηχομόνωσης και τον προσδιορισμό του Δείκτη Ηχομείωσης Rw, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου DIN EN ISO 140-1:2005-03   Akustik - Messung der Schalldämmung in Gebäuden und von Bauteilen - Teil 1: Anforderungen an Prüfständen mit unterdrückter Flankenübertragung.

Περισσότερα στοιχεία για τις δοκιμές θερμομόνωσης και ηχομόνωσης και την έκδοση πιστοποιητικών για την Σήμανση Συμμόρφωσης CE περιέχονται συγκεντρωμένα στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας του ΑΠΘ, στη διεύθυνση www.window.gr

Η συμμόρφωση με τις Οδηγίες, οι καθυστερήσεις και οι συνέπειές τους
Γνωρίζοντας τη μακρόχρονη ευρωπαϊκή προσπάθεια για τη διασφάλιση της ποιότητας των δομικών έργων με την αποκλειστική χρήση δομικών προϊόντων με Σήμανση Συμμόρφωσης CE, προσπάθεια που διαρκεί ήδη πάνω από 20 έτη, καθώς επίσης και το γιγάντιο έργο που έχει υλοποιηθεί από πολλές ειδικές επιτροπές, με την συμμετοχή της Ελλάδας, για την επίτευξη συμφωνιών για την έκδοση των εκατοντάδων προτύπων προϊόντων που απαιτούνται, ένα από τα οποία είναι και το πρότυπο ΕΝ 14351-1,  δεν υπάρχει πλέον βάση για να αιτιολογήσει κανείς την καθυστέρηση της πλήρους εφαρμογής των σχετικών οδηγιών και προτύπων και στη χώρα μας.

Ιδιαίτερα όταν είναι γνωστό ότι η ενσωμάτωση δομικών υλικών και προϊόντων σε τεχνικά έργα, με Σήμανση Συμμόρφωσης CE αποτελεί προϋπόθεση για την έγκριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων που συγχρηματοδοτούν τεχνικά έργα και ότι η ενσωμάτωση προϊόντων χωρίς Σήμανση Συμμόρφωσης CE συνεπάγεται μεγάλη ζημιά για την εθνική οικονομία.

    
Ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των κουφωμάτων, έχουν από καιρό δείξει το δρόμο, υλοποιώντας τις σχετικές δοκιμές σε ευρωπαϊκά εργαστήρια δοκιμών με σημαντική οικονομική επιβάρυνση.
Οι περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις πρώτων υλών που τροφοδοτούν τους κατασκευαστές κουφωμάτων, έχουν ήδη υλοποιήσει σχετικές δοκιμές των σειρών των προϊόντων τους, γεγονός που βοηθάει τους κατασκευαστές κουφωμάτων να καταλάβουν ότι η πιστοποίηση του τελικού προϊόντος, δεν θα τους δημιουργήσει προβλήματα, αρκεί να διατηρήσουν υψηλά πρότυπα ποιότητας και κατά την κατασκευή του προϊόντος.

Η πιστοποίηση όμως του τελικού προϊόντος είναι ευθύνη του τελικού κατασκευαστή και τα πιστοποιητικά των προμηθευτών των πρώτων υλών δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τα πιστοποιητικά του προϊόντος του τελικού κατασκευαστή.
Το γεγονός ότι η ελληνική αγορά είναι κατακερματισμένη σε μεγάλο βαθμό είναι ευρέως  γνωστό και οι συνέπειές του μεταξύ άλλων είναι δυσβάστακτο κόστος αρχικής πιστοποίησης (μελέτη Atkins για την ΕΕ, 2000). Η ανάγκη για δραστικό περιορισμό του αριθμού των τελικών κατασκευαστών και των διατιθεμένων από αυτούς προϊόντων είναι σαφέστατη, προκειμένου να εφαρμοστεί στην ελληνική αγορά η υποχρεωτική πλέον Σήμανση Συμμόρφωσης CE. Είναι δυστύχημα ότι η προσπάθεια αυτή δεν άρχισε πριν από 10 χρόνια.

Οι προσπάθειες για καθυστέρηση ή παράκαμψη των προβλέψεων της Οδηγίας 89/106/ΕΟΚ, και τώρα πλέον και του Προτύπου ΕΝ 14351-1  για τη Σήμανση Συμμόρφωσης CE, οδηγούν πολύ απλά σε απώλεια αγορών, περιορισμό εισοδημάτων και εν τέλει καθυστέρηση στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας και της χώρας γενικά.

Κουφώματα που ο κατασκευαστής τους γνωρίζει ή πιστεύει πως έχουν καλές επιδόσεις, χωρίς να μπορεί να το αποδείξει με δικά του Πιστοποιητικά Δοκιμών από Διαπιστευμένα Εργαστήρια, δεν θα έχουν θέση στην αγορά στο άμεσο μέλλον.
Η επίτευξη πραγματικής σύγκλισης της ελληνικής με την ευρωπαϊκή οικονομία απαιτεί θέληση, προσπάθεια και δουλειά. Αποτελεί όμως μονόδρομος αν θέλουμε να μην επιστρέψει η χώρα μας στις απαράδεκτες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες του παρελθόντος.

Εμμανουήλ Τζεκάκης
Καθηγητής Αρχιτεκτονικής
Τεχνολογίας

Βασίλης Βασιλειάδης
Ηλεκτρολόγος-Μηχανολόγος
Μηχανικός