Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΦΥΤΕΜΕΝΩΝ ΔΩΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ

Η έλλειψη ατμοσφαιρική υγρασίας στις πόλεις
Τα φαινόμενα ξηρασίας που παρατηρούνται στα σύγχρονα αστικά κέντρα οφείλονται κυρίως στην έλλειψη φυσικής βλάστησης και στην απουσία επιφανειών που απορροφούν και επιτρέπουν την φυσική διήθηση και εξάτμιση του νερού. Οι σκληρές δομημένες επιφάνειες δεν συγκρατούν τα όμβρια ύδατα, αντιθέτως συμβάλουν στην γρήγορη απομάκρυνση τους στο αποχετευτικό δίκτυο παρακάμπτοντας τον υδρολογικό κύκλο. Η μείωση των επιφανειών που επιτρέπουν την εξάτμιση του επιφανειακού νερού, σε συνδυασμό με την πυκνή και υψηλή δόμηση που διακόπτει την κίνηση των ανέμων προς τα αστικά κέντρα συμβάλουν στην μειωμένη ατμοσφαιρική υγρασία.
Η αύξηση της κτιριακής επιφάνειας σε σχέση με αυτές της φυσικής βλάστησης συμβάλει στην μεγαλύτερη απορροή και επιβάρυνση του περιβάλλοντος κατά την διάρκεια βροχοπτώσεων. Τα πλημμυρικά φαινόμενα είναι εντονότερα καθώς το νερό απορρέει ελεύθερα με ταχύτητα προς το αποχετευτικό δίκτυο.

Φυτεμένα δώματα - Η φυσική μέθοδος συγκράτησης του νερού
Οι φυτεμένες επιφάνειες που δημιουργούνται στις οροφές των κτιρίων σύμφωνα με την σύγχρονη τεχνολογία υποδομής φυτεμένων δωμάτων αποθηκεύουν το νερό και μειώνουν σημαντικά την απορροή του. Το ποσοστό νερού που αποθηκεύεται στα συστήματα υποδομής των φυτεμένων δωμάτων, εξαρτάται από το είδος της πολυεπίπεδης διαστρωμάτωσης υλικών υποδομής, το συνολικό βάθος εφαρμογής του υποστρώματος ανάπτυξης, καθώς και από τις τοπικές κλιματικές συνθήκες.  
Τα εξειδικευμένα υλικά αποστράγγισης και προστασίας αποθηκεύουν έως και 17 λίτρα νερού ανά τετραγωνικό μέτρο επιφάνειας (ZinCo Aquatec®45) τα οποία αποδίδουν στην συνέχεια στα φυτά. Τα συστήματα υποδομής είναι σχεδιασμένα ώστε να επιτρέπουν ταυτόχρονα την απορροή του πλεονάζοντος νερού και να συμβάλουν στην απαραίτητη κυκλοφορία αέρα για την ανάπτυξης του ριζικού συστήματος των φυτών. Η μεγάλη αποθηκευτική τους ικανότητα σε νερό είναι ιδιαίτερα σημαντική παράμετρος στις κλιματικές συνθήκες της Ελλάδος για την μειωμένη άρδευση και κατανάλωση νερού.
Το νερό που αποθηκεύεται στις οροφές των κτιρίων αποδίδεται σταδιακά μέσω των φαινομένων της εξάτμισης και της διαπνοής και επαναπροσδιορίζει τη σχέση του φυσικού εδάφους με το κτίριο. Οι υδρατμοί που διαχέονται στην ατμόσφαιρα από τις φυτεμένες οροφές, συμπυκνώνονται και υγροποιούνται για να προκαλέσουν πάλι βροχοπτώσεις στο αστικό περιβάλλον.     

Η μείωση του συντελεστή απορροής
Ο συντελεστής απορροής - η ταχύτητα δηλαδή με την οποία απομακρύνεται το νερό από τις οροφές κτιρίων που είναι φυτεμένες μειώνεται σημαντικά.
Το ποσοστό μείωσης εξαρτάται από το είδος και την υδατοϊκανότητα του υποστρώματος ανάπτυξης και από το συνολικό βάθος διάστρωσης.

Στο Διάγραμμα 1 συγκρίνεται η απορροή σε φυτεμένο δώμα εκτατικού τύπου και σε δώμα με χαλίκι, σε βροχόπτωση 20mm που είχε δεκαπεντάλεπτη διάρκεια. Στο τέλος του φαινόμενου το 80% του όγκου νερού που αναλογούσε στην επιφάνεια της στέγης έχει απομακρυνθεί  από την διάστρωση με το χαλίκι ενώ μόλις 25% είναι το αντίστοιχο ποσοστό στο φυτεμένο δώμα.

Στο Διάγραμμα 2 αποτυπώνεται η μείωση του συντελεστή απορροής σε συνάρτηση με το βάθος του υποστρώματος ανάπτυξης σύμφωνα με τις προδιαγραφές FLL. Ο εκτατικός τύπος φυτεμένου δώματος (ύψος υποδομής: 15-18εκ.) συγκρατεί το 65-70% των όμβριων υδάτων ενώ ο εντατικός τύπος μέχρι και το 90% ανάλογα με την ένταση και την συχνότητα των βροχοπτώσεων.   
Η μειωμένη ή μηδαμινή απορροή σε ορισμένες περιπτώσεις από τα φυτεμένα δώματα μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην αποφόρτιση των αποχετευτικών δικτύων.

Το παράδειγμα του Νέου Κτιρίου της Τράπεζας της Ελλάδος
Το μεσογειακό φυτεμένο δώμα εκτατικού τύπου στο Νέο Κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη (Αρχιτεκτονες: Π.Νικηφορίδης, Β. Cuomo) συμβάλει στην δημιουργία ενός αειφόρου οικοσυστήματος που βελτιώνει την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου, διαχειρίζεται το νερό, προστατεύει το κτίριο από ακραία καιρικά φαινόμενα. Η κατασκευή ακολούθησε τις πρότυπες, κατευθυντήριες οδηγίες FLL για την κατασκευή και τη συντήρηση των φυτεμένων δωμάτων που ισχύουν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.             
Το οικολογικό δώμα του Νέου Κτιρίου της Τράπεζας είναι το μεγαλύτερο φυτεμένο δώμα εκτατικού τύπου στην Ελλάδα και καλύπτει συνολική επιφάνεια 2.000τμ. H εφαρμογή του ολοκληρώθηκε το 2009 με το ολοκληρωμένο σύστημα υποδομής Floradrain®FD25 ZinCo  και συνολικό βάθος διαστρωμάτωσης 15εκ. Η επιλογή των φυτών έγινε με γνώμονα την ελαχιστοποίηση της συντήρησης, και του απαιτούμενου νερού άρδευσης κατά τους θερινούς μήνες όπου το υδατικό ισοζύγιο είναι αρνητικό.
Η οροφή του νέου κτιρίου της Τράπεζας της Ελλάδος μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο πλημμυρικών φαινόμενων, καθώς περίπου το 55% του συνολικού όγκου βροχόπτωσης διατηρείται στο υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών. Αυτό σημαίνει ότι τα 2.000 τ.μ. της πράσινης στέγης συγκρατούν έως και 500κμ. νερού ανά έτος. Η σταδιακή απόδοση του νερού στο περιβάλλον μέσω της εξάτμισης και της διαπνοής των φυτών, μειώνει τοπικά την θερμοκρασία, αυξάνει την ατμοσφαιρική υγρασία και ενισχύει τις πιθανότητες βροχόπτωσης.  

Φυτεμένο Δώμα Εκτατικού τύπου στο Νέο Κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη
Φωτογραφία ©: Πρόδρομος Νικηφορίδης

Οι πράσινες οροφές και ο υδρολογικός κύκλος
Δεδομένου ότι οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών γίνονται εμφανείς συχνότερα με ακραία καιρικά φαινόμενα και έντονες βροχοπτώσεις, οι μελετητές καλούνται να σχεδιάσουν κτίρια που ανταποκρίνονται στις σημερινές περιβαλλοντικές συνθήκες. Για τον σχεδιασμό, είναι απαραίτητη η εφαρμογή ολοκληρωμένων τεχνικών για την συγκράτηση νερού, την μείωση της ταχύτητας απορροής και των πλυμμηρικών φαινομένων και την ενίσχυση του διαθέσιμου επιφανειακού νερού προς εξάτμιση για την διατήρηση του υδρολογικού κύκλου.  

Τα φυτεμένα δώματα συνδυάζουν τις μεθόδους διαχείρισης των όμβριων υδάτων και προτείνονται ως ένα σημαντικό μέτρο για την βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών στις πόλεις. Η δημιουργία και επέκταση ενός πυκνού δικτύου φυτεμένων οροφών σε μεγάλο ποσοστό επιφανείας στις πόλεις θα συμβάλει στην εξοικονόμηση έργων υποδομής και προστασίας διάβρωσης του εδάφους, στον έλεγχο της ρύπανσης του νερού καθώς και στην αύξηση της ατμοσφαιρικής υγρασίας.