Μηδενισμός του αποτυπώματος άνθρακα στα πολιτιστικά μνημεία

Ο καύσωνας που βιώνει η Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι, η ανακοίνωση για τον θερμότερο Ιούνιο που έχει καταγραφεί παγκοσμίως μέχρι σήμερα αλλά και τα πρωτόγνωρα κλιματικά φαινόμενα που παρατηρούνται σε διάφορα μέρη του πλανήτη μας υπενθυμίζουν τη σοβαρότητα του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής αλλά και την αναγκαιότητα λήψης μέτρων για την αντιμετώπιση του.
Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα που βιώσαμε πριν λίγους μήνες στο Νομό μας αλλά και τα πρόσφατα στη Χαλκιδική μας υπεθυμίζουν ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ και ότι πρέπει να λάβουμε μέτρα για την αντιμετώπιση της πριν να είναι πολύ αργά. Η λήψη μέτρων για το μετριασμό της είναι επιτακτική και σε αυτό συμφωνούν οι περισσότεροι- αλλά όχι όλοι- διεθνείς επιστημονικοί οργανισμοί καθώς και τα περισσότερα κράτη του πλανήτη.
Η επίτευξη διεθνούς συμφωνίας για το κλίμα το 2015 στο Παρίσι σηματοδότησε τη λήψη των αναγκαίων εκείνων μέτρων για τη διατήρηση της μέσης αύξησης της θερμοκρασίας σε διαχειρίσιμα και ανεκτά επίπεδα. Οι περισσότερες προσπάθειες σήμερα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής εστιάζονται στη μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για τη παραγωγή ενέργειας και την υποκατάσταση τους με τις μη ρυπογόνες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Και αυτό γιατί η χρήση ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου) για παραγωγή θερμικής, μηχανικής και ηλεκτρικής ενέργειας συμβάλλει στην έκλυση στην ατμόσφαιρα διοξειδίου του άνθρακα (CO2), ενός αερίου που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη κλιματική αλλαγή.
Το μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας βρίσκεται στο Ν. Ρεθύμνης στους πρόποδες του Ψηλορείτη και στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτίριο περίπου 1.800 τ.μ. που μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο καταλαμβάνει μία έκταση 13 στρεμμάτων. Το μουσείο βρίσκεται πλησίον του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Ελεύθερνας η οποία υπήρξε μία από τις σημαντικότερες αρχαίες πόλεις της Κρήτης. Εκτεταμένες ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί από το 1985 και μετά, από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το καθηγητή Ν. Σταμπολίδη, έφεραν στο φως σπουδαία ευρήματα τα οποία υποδεικνύουν ότι η πόλη αυτή άνθησε από τους Ομηρικούς μέχρι τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους. Όπως όλα τα μουσεία, το μουσείο της αρχαίας Ελεύθερνας καταναλώνει ενέργεια για τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών στο εσωτερικό του με σκοπό να προστατευθούν τα πολύτιμα εκθέματα του. Ταυτόχρονα θα πρέπει να επιτυγχάνεται η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών άνεσης για τους επισκέπτες του μουσείου καθώς και η ελαχιστοποίηση της ρύπανσης του εσωτερικού αέρα.
Η ενέργεια που χρησιμοποιείται στα μουσεία είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ηλεκτρική και δαπανάται κυρίως για το φωτισμό τους καθώς και για τη θέρμανση, ψύξη και τον έλεγχο της υγρασίας του εσωτερικού χώρου τους. Η ηλεκτρική ενέργεια του δικτύου της Κρήτης παράγεται κυρίως από πετρέλαιο ενώ συμμετοχή στη παραγωγή της έχουν και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυρίως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια. Συνήθως στα μουσεία η επιδιωκόμενη θερμοκρασία είναι περίπου 20 βαθμοί Κελσίου ενώ η σχετική υγρασία περίπου 50% ενώ επιτρέπονται μικρές αποκλίσεις ανάλογα με τη περίπτωση. Γενικά τα κτίρια των μουσείων δεν καταναλώνουν μεγάλα ποσά ενέργειας όπως π.χ. τα νοσοκομεία ή τα ξενοδοχεία.
Στην εποχή της αειφόρου ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής που ζούμε σήμερα είναι σημαντική η μείωση ή και ο μηδενισμός των εκπομπών άνθρακα κατά τη λειτουργία των πολιτιστικών χώρων καθώς και η ελαχιστοποίηση/μηδενισμός του κλιματικού αποτυπώματος τους. Τα δημόσια κτίρια θα πρέπει να πρωτοστατήσουν στη προσπάθεια μετριασμού της κλιματικής αλλαγής βελτιώνοντας την ενεργειακή αποδοτικότητα τους, αυξάνοντας τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και μειώνοντας την έκλυση θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα. Μουσεία τα οποία χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τη κάλυψη όλων των ενεργειακών αναγκών τους είναι σήμερα λίγα. Μία τέτοια εφαρμογή έχει αναφερθεί στο μουσείο επιστημών στη Μινεσότα των ΗΠΑ. Το κτίριο του μουσείου έχει κατασκευασθεί έτσι ώστε οι εκπομπές ανθρακούχων αερίων λόγω της χρήσης ενέργειας σε αυτό να είναι μηδενικές.
Για να το επιτευχθεί αυτό, το μουσείο παράγει ετησίως όλη την ενέργεια που χρειάζεται για τη λειτουργία του με ανανεώσιμες πηγές. Η χρήση σύγχρονων και αξιόπιστων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να συμβάλλει στη κάλυψη όλων των ετήσιων ενεργειακών αναγκών του μουσείου χωρίς τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Οι ανάγκες για θέρμανση/ψύξη/κλιματισμό του μουσείου μπορούν να καλυφθούν με τη χρήση αντλιών θερμότητας υψηλής απόδοσης όπως ενδεικτικά των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας που έχουν υψηλή απόδοση και αξιοποιούν την σχετικά σταθερή θερμοκρασία του υπεδάφους. Αποτελούν ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικές τεχνολογίες οι οποίες καταναλώνουν ηλεκτρική ενέργεια και χρησιμοποιούνται ευρέως σε διάφορες καθημερινές εφαρμογές. Για τη παραγωγή της απαραίτητης ηλεκτρικής ενέργειας που απαιτείται για το φωτισμό του μουσείου και τη λειτουργία των αντλιών θερμότητας μπορούν να χρησιμοποιηθούν φωτοβολταϊκά πλαίσια.
Αυτά χρησιμοποιούν τη καθαρή ηλιακή ενέργεια που αφθονεί στη Κρήτη και το κόστος τους έχει μειωθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια ούτως ώστε αυτά χρησιμοποιούνται πλέον σε πολλές οικιακές και επαγγελματικές εφαρμογές χωρίς να απαιτείται κάποια επιδότηση τους από τη πολιτεία. Τα ενδεικνυόμενα συστήματα παραγωγής ενέργειας μπορούν να εγκατασταθούν στους χώρους του μουσείου. Ιδιαίτερα τα φωτοβολταικά πλαίσια μπορούν να εγκατασταθούν είτε στη στέγη του μουσείου ή στο στέγαστρο κάποιου χώρου στάθμευσης των οχημάτων.
Συνεπώς οι υπάρχουσες σήμερα αειφορικές ενεργειακές τεχνολογίες χαμηλών/μηδενικών εκπομπών άνθρακα οι οποίες είναι ώριμες, αξιόπιστες, οικονομικές και χρησιμοποιούνται ευρέως σε ποικίλες εφαρμογές επιτρέπουν τη κάλυψη όλων των ενεργειακών αναγκών μουσειακών χώρων όπως της Αρχαίας Ελεύθερνας συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας στους χώρους αυτούς.

Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μουσείο της αρχαίας Ελεύθερνας
• Η χρησιμοποιούμενη ηλεκτρική ενέργεια δαπανάται για το φωτισμό του μουσείου καθώς και για τον κλιματισμό του,
• Για το κλιματισμό του μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντλία θερμότητος υψηλής απόδοσης,
• Για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να χρησιμοποιηθούν φωτοβολταικά πλαίσια τα οποία θα παράγουν όλη την απαιτούμενη ετησίως ηλεκτρική ενέργεια στο μουσείο,
• Οι αντλίες θερμότητας υψηλής απόδοσης και τα φωτοβολταικά πλαίσια αποτελούν σήμερα ώριμες, αξιόπιστες και οικονομικές τεχνολογίες με πολλές εφαρμογές στη καθημερινή ζωή.

Χαρακτηριστικά των αειφορικών ενεργειακών συστημάτων για το μηδενισμό του ανθρακούχου αποτυπώματος του μουσείου της Αρχαίας Ελεύθερνας
• Εμβαδόν στεγασμένων χώρων του μουσείου, 1.800 τετρ. μέτρα
• Εκτιμώμενη ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, 216.000 KWh
• Εκτιμώμενες ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, 162 τόνοι
• Ισχύς απαιτούμενων φωτοβολταϊκών στοιχείων, 144 KWp
• Ισχύς γεωθερμικής αντλίας θερμότητας, 123.2 KW
• Συνολικό κόστος εγκατάστασης των αειφορικών ενεργειακών συστημάτων για το μουσείο, 523.040 Ευρώ

Περισσότερες πληροφορίες για τη δυνατότητα μηδενισμού των εκπομπών άνθρακα από το μουσείο της αρχαίας Ελεύθερνας στη Κρήτη είναι διαθέσιμες στο άρθρο του γράφοντος “Possibilities of creating net zero carbon emissions cultural buildings: A case study of the museum at Eleutherna, Crete, Greece” το οποίο έχει δημοσιευθεί στο Αγγλόφωνο διεθνές επιστημονικό περιοδικό “American Scientific Research Journal for Engineering, Technology and Sciences” και το οποίο είναι ελεύθερα προσβάσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση https://asrjetsjournal.org/index.php/American_Scientific_Journal/article...