ΟΔΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΣ ΘΟΡΥΒΟΣ: ΜΙΑ ΒΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002

Σύμφωνα με το άρθρο 6 και το παράρτημα II της οδηγίας 2002/49/EΚ, οι προσωρινές μέθοδοι υπολογισμού για τον προσδιορισμό των δεικτών Lden και Lnight για τους θορύβους οδικής και σιδηροδρομικής κυκλοφορίας, καθώς και τους αεροπορικούς θορύβους συνιστώνται στα κράτη μέλη που δεν διαθέτουν κάποιες εθνικές μεθόδους υπολογισμού ή στα κράτη μέλη που επιθυμούν να περάσουν σε κάποια άλλη μέθοδο υπολογισμού.
Η συνιστώμενη προσωρινή μέθοδος υπολογισμού του Οδικού Κυκλοφοριακού Θορύβου(7) που εφαρμόστηκε, είναι η γαλλική εθνική μέθοδος υπολογισμού «NMPB-Routes-96 (SETRA-CERTU-LCPC-CSTB)», όπως αναφέρεται στο «Arrêté du 5 mai 1995 relatif au bruit des infrastructures routieres, Journal Officiel du 10 mai 1995, Article 6»  και στο γαλλικό πρότυπο «XPS 31-133». Στις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές, η μέθοδος αυτή αναφέρεται ως «μέθοδος XPS 31-133» και αναφέρεται στον οδηγό «Guide du bruit des transports terrestres, fascicule prιvision des niveaux sonores, CETUR 1980» ως το κατ' εξοχήν μοντέλο υπολογισμού του θορύβου οδικής κυκλοφορίας.

Επίσης εφαρμόστηκαν τα σχετικά αναφερόμενα στον «Οδηγό καλής πρακτικής για τη στρατηγική χαρτογράφηση θορύβου και την παραγωγή σχετικών στοιχείων όσον αφορά στην έκθεση στο θόρυβο» της 13ης Αυγούστου 2007(8). Ο σκοπός αυτού του οδηγού είναι να ενισχυθούν τα κράτη μέλη και οι αρμόδιες αρχές τους, όπως η Εγνατία Οδός και το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος & Κλιματικής αλλαγής, να αναλάβουν τη χαρτογράφηση του θορύβου και να παράγουν τα σχετικά στοιχεία όπως απαιτείται από την οδηγία 2002/49/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Ιουνίου 2002, σχετικά με την αξιολόγηση και τη διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου (γνωστής ως Οδηγία Περιβαλλοντικού Θορύβου και εφεξής καλούμενου ως «END»).
Ο συγκεκριμένος Οδηγός δεν προορίζεται να είναι ένα εγχειρίδιο για τη στρατηγική χαρτογράφηση θορύβου αλλά παρέχει συμβουλές για συγκεκριμένα ζητήματα που προέκυψαν αρχικά από τα κράτη μέλη αλλά και πιο πρόσφατα μέσω των σχετικών διαβουλεύσεων για την πρώτη έκδοση.

Οι ψηφιακοί χάρτες θορύβου αναπτύχθηκαν μέσω ειδικού λογισμικού πρόβλεψης περιβαλλοντικού και κυκλοφοριακού θορύβου (λογισμικό «CadnaA»), το οποίο απαιτεί τη δημιουργία υποδομής του ψηφιακού υποβάθρου στοιχείων εδάφους και περιβάλλοντος χώρου (πολεοδομικά χαρακτηριστικά, γεωμετρικά χαρακτηριστικά οδών, ελεύθεροι χώροι, φυτεύσεις, κλπ.) αλλά και του κτιριακού ανάγλυφου (π.χ. του ύψους των κτιρίων), που θεωρούνται σημαντικές πληροφορίες, οι οποίες διαφοροποιούν τη διάδοση του θορύβου και άρα και τις επιπτώσεις του.
Το λογισμικό CadnaA έχει την δυνατότητα να εκτιμήσει με ακρίβεια τις όποιες πραγματικές ή προβλεπόμενες διορθώσεις στις τελικές στάθμες λόγω εμποδίων, ηχοπετασμάτων  κλπ. υπολογίζοντας και τις παντός είδους ανακλάσεις την ηχητικών κυμάτων επί των γύρω κτιρίων και εφαρμόζει την ανωτέρω μεθοδολογία «NMPC-Routes-96 (SETRA-CERTU-LCPC-CSTB)». Η εφαρμογή του ειδικού λογισμικού,  είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να να δοκιμάζονται διαφορετικές πολιτικές (policy tests) και στρατηγικές αντιμετώπισης θορύβου και να αξιολογούνται ως προς τις επιπτώσεις τους στο ακουστικό περιβάλλον για διάφορα σενάρια κυκλοφοριακών χαρακτηριστικών (π.χ. διαφορετικές ταχύτητες, απαγορεύσεις διέλευσης συγκεκριμένων τύπων οχημάτων, κλπ.), σε διάφορα χωρικά επίπεδα αναφοράς (π.χ. διαφορετικοί όροφοι πολυκατοικιών, κλπ.) αλλά και με διαφορετικά μετεωρολογικά δεδομένα. Η εκτίμηση της τελικής στάθμης θορύβου στο περιβάλλον λαμβάνει υπόψη όλες τις παραμέτρους που επηρεάζουν τη διάδοση του ήχου, όπως το ανάγλυφο και τη μορφολογία του εδάφους, τα τυχόν εμπόδια ή ηχοπετάσματα, τα μετεωρολογικά δεδομένα, κλπ.

Για τη διαμόρφωση των ΣΧΘ απαιτήθηκε η δημιουργία ενός αναλυτικού ψηφιακού μοντέλου τριών διαστάσεων DTM (Digital Terrain Model) για κάθε τμήμα του οδικού δικτύου και η εφαρμογή αναλυτικών κυκλοφοριακών, γεωμετρικών, πολεοδομικών και πληθυσμιακών στοιχείων στο μοντέλο, ώστε με την βοήθεια ειδικού λογισμικού και δικτύου υπολογιστών να είναι δυνατός ο προσδιορισμός της προβλεπόμενης στάθμης θορύβου και της επίπτωσης στον πληθυσμό και τις χρήσεις γης σε κάθε σημείο, για όλες τις χρησιμοποιούμενες μονάδες και δείκτες θορύβου και επιπλέον τόσο για τις σημερινές όσο και για τις μελλοντικές κυκλοφοριακές συνθήκες(7) .

Σχήμα 3. Σύγκριση μετρημένης στάθμης και θεωρητικής εκτίμησης δεικτών θορύβου στην Εγνατία Οδό (Περιοχή Θεσσαλονίκης)

Η παραπάνω διαδικασία πραγματοποιήθηκε με δημιουργία ψηφιακού γεωγραφικού υπόβαθρου για την περιοχή μελέτης, με σύστημα συντεταγμένων το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (ΕΓΣΑ ’87). Στη συνέχεια δημιουργήθηκε γεωγραφική βάση δεδομένων σε Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (G.I.S.), με την εισαγωγή και περιγραφικής πληροφορίας σε βάση δεδομένων. Η παρουσίασή της διάδοσης του θορύβου έγινε με μορφή έγχρωμων χαρτών θορύβου σε κατάλληλη κλίμακα, βάσει του άρθρου 7, Παράρτημα IV & VI της Οδηγίας 2002/49/ΕΚ. Οι χάρτες αυτοί αναπτύχθηκαν με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού πρόβλεψης περιβαλλοντικού και κυκλοφοριακού θορύβου και για την προετοιμασία τους εφαρμόσθηκαν οι χρωματισμοί που προβλέπει το ISO 1996.

Τα αποτελέσματα του μοντέλου εμφανίστηκαν αρκετά συμβατά με τα αποτελέσματα των επί τόπου μετρήσεων θορύβου, με έναν συντελεστή συσχέτισης μεταξύ θεωρητικών και πραγματικών τιμών της τάξης του 0,868, γεγονός που υποδηλώνει την ιδιαίτερα σημαντική συσχέτιση της θεωρητικής προσέγγισης και της ακρίβειας του υπολογιστικού περιβάλλοντος σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση.

Αποτελέσματα
Οι σχετικοί ΣΧΘ που καταρτίστηκαν για τους δείκτες Lden και Lnight και αφορούν στην Εξωτερική Περιφερειακή Θεσσαλονίκης από τον Ανισόπεδο Κόμβο Κ1 έως την περιοχή του Δερβενίου παρουσιάζονται στα ακόλουθα σχήματα 4 & 5.
 

Σχήμα 4.  Στρατηγικός Χάρτης Θορύβου στην περιοχή της Εξωτερικής Περιφερειακής Οδού Θεσσαλονίκης – Δείκτης Lden	Σχήμα 5.  Στρατηγικός Χάρτης Θορύβου στην περιοχή της Εξωτερικής Περιφερειακής Οδού Θεσσαλονίκης – Δείκτης Lnight

Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα που αφορούν στις επιφάνειες της περιοχής μελέτης και στον αριθμό των ατόμων που εκτίθενται στις ζώνες του Οδικού Κυκλοφοριακού Θορύβου για την περιοχή της Εξωτερικής Περιφερειακής Οδού Θεσσαλονίκης, παρουσιάζονται στους πίνακες και τα σχήματα που ακολουθούν:

Σχήμα 6.  Διαγραμματική κατανομή της επιφάνειας ανά ζώνη θορύβου για τους δείκτες  θορύβου Lden και Lnight	Σχήμα 7.  Διαγραμματική κατανομή του πληθυσμού ανά ζώνη θορύβου για τους δείκτες  θορύβου Lden και Lnight

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι δεν υπάρχει σημαντική έκθεση του πληθυσμού στον Οδικό Κυκλοφοριακό Θόρυβο, και επιπρόσθετα η επιφάνεια που εκτίθεται σε υψηλές ζώνες των δεικτών θορύβου είναι περιορισμένη. Ανεξαρτήτως πάντως των προαναφερόμενων ευρημάτων, που κρίνονται ως θετικά για ένα μεγάλο αυτοκινητόδρομο όπως η Εγνατία Οδός και έχοντας ως στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη των οδικών μεταφορών, επιβάλλεται να συνεχιστεί η παρακολούθηση του Οδικού Κυκλοφοριακού Θορύβου, ούτως ώστε να παρέχονται στοιχεία για μία από τις σημαντικές παραμέτρους υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Με τον τρόπο αυτό και μέσω της παροχής αντικειμενικής και αξιόπιστης πληροφόρησης με πολλαπλά μέσα, θα παρακολουθείται η συγκεκριμένη παράμετρος και όποτε αυτό απαιτείται θα λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Καθ. Κωνσταντίνος ΒΟΓΙΑΤΖΉΣ
Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Συγκοινωνιακός Τομέας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πεδίο Άρεως

Θάλεια ΒΑΛΚΟΥΜΑ
Εγνατία Οδός A.E.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1)    Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/49/ΕΕ/25.6.2002 που αφορά στην «αξιολόγηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου»
(2)     Υπουργική Απόφαση 17252/2002 (ΦΕΚ 395Β/19.6.1992) που αφορά στον «προσδιορισμό των δεικτών και των μέγιστων ορίων θορύβου που προκαλείται  από την οδική κυκλοφορία και τα μεταφορικά έργα» Υπουργείο Περιβάλλοντος Ελλάδας
(3)    ΚΥΑ 13586/724 (ΦΕΚ Β΄384/28.3.2006) που αφορά στον «προσδιορισμό μέτρων, όρων και μεθόδων αξιολόγησης και διαχείρισης του θορύβου στο περιβάλλον» Υπουργείο Περιβάλλοντος Ελλάδας
(4)    Παρακολούθηση Οδικού Κυκλοφοριακού Θορύβου στα τμήματα του αυτοκινητόδρομου της Εγνατίας Οδού που λειτουργούν, Θάλεια Βαλκούμα & Καθ. Κ.         Βογιατζής Διεθνές Συνέδριο Θορύβου και Δονήσεων (ICSV16), Κρακοβία, Πολωνία, 5 - 9 Ιουλίου 2009
(5)    Ερευνητικό Πρόγραμμα για την παρακολούθηση του οδικού κυκλοφοριακού θορύβου και την διακύμανση των αέριων ρύπων στα τμήματα του αυτοκινητόδρομου της Εγνατίας Οδού που λειτουργούν – Εγνατία Οδός Α.Ε., Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 2008. 
(6)    Παρακολούθηση και χαρτογράφηση Οδικού Κυκλοφοριακού Θορύβου στα τμήματα του αυτοκινητόδρομου της Εγνατίας Οδού που λειτουργούν - Εγνατία Οδός Α.Ε.,  2009 ΣΣΕ Α.Ε. 
(7)    Περιβαλλοντική Τεχνική & Θεσμικό Πλαίσιο Εφαρμογής, Επικ.Καθ. Κωνσταντίνος Βογιατζής, Εκδόσεις ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ, Αθήνα Ιούλιος 2010
(8)     «Οδηγός καλής πρακτικής για τη στρατηγική χαρτογράφηση θορύβου και την παραγωγή σχετικών στοιχείων όσον αφορά στην έκθεση στο θόρυβο» της 13ης Αυγούστου 2007, Έκδοση 2η.
(9)    Παρακολούθηση Θορύβου & Στρατηγικοί Χάρτες Θορύβου της Εγνατίας Οδού στο τμήμα Κ1-Κ4 στη Θεσσαλονίκη, Τελική Έκθεση, Εγνατία Οδός Α.Ε. ΣΣΕ & Περιβάλλον Α.Ε. Σεπτέμβριος 2009