Όλα τα στοιχεία, μελέτες και προοπτικές για τον EastMed

Η ιδέα ή το όραμα του EastMed, δηλαδή του αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέσει τα κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου –χωρίς να αποκλείονται στο μέλλον και κοιτάσματα του Λιβάνου ή και της Συρίας με βάση την αρχική ιδέα– μπήκε στο τραπέζι στο τέλος του 2011, μετά τις δύο σημαντικές ανακαλύψεις κοιτασμάτων, του «Λεβιάθαν» στο Ισραήλ και του «Αφροδίτη» στην Κύπρο. Οι πρώτες αναφορές προήλθαν από την κοινοπραξία της ελλαδικής ΔΕΠΑ και της Ιταλικής EDISON, που αργότερα ανέλαβε και τις μελέτες για το έργο.

Τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ισραήλ –που είχε ήδη προχωρήσει για ανάπτυξη σειράς μικρότερων κοασμάτων που ανακαλύφθηκαν προηγουμένως– το σχέδιο EastMed, αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία, σε ορισμένες περιπτώσεις και με χλευασμό, αφού θεωρήθηκε ως άπιαστο όνειρο για τεχνικούς και οικονομικούς λόγους. 

Ωστόσο, το αμέσως επόμενο διάστημα, το σχέδιο για τον EastMed, υιοθετήθηκε ένθερμα και από το Ισραήλ και από την Κύπρο και από την Ελλάδα, ακολούθησε το 2014 η κατ’ αρχήν αποδοχή του έργου ως πιθανότητα εφοδιασμού της Ευρώπης από την Ε.Ε. και αργότερα η πλήρης στήριξη στη μελέτη των τεχνικών και οικονομικών δυνατοτήτων υλοποίησής του. Η τριμερής συνεργασία Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας που αναπτύχθηκε, αποτέλεσε και τον καταλύτη προώθησης του EastMed τα αμέσως επόμενα χρόνια. 

Οι κατ' αρχήν μελέτες, που έγιναν με σημαντική συγχρηματοδότηση από πλευράς Ε.Ε. που έγινε σε δύο στάδια μέχρι τώρα, έδειξαν ότι ο αγωγός, που θα είναι ουσιαστικά ο μεγαλύτερος υποθαλάσσιος φυσικού αερίου στον κόσμο, είναι και τεχνικά εφικτός και εμπορικά βιώσιμος. 

Ακολούθησε, σε πολιτικό επίπεδο η ενεργός υποστήριξη από την Ιταλία και τις ΗΠΑ. Αυτή η θέση των ΗΠΑ ενισχύθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών, τη συμμετοχή του Μάικ Πομπέο στην τριμερή συνεδρίαση της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ τον περασμένο Μάρτιο στην Ιερουσαλήμ, ενώ η παρουσία Πρέσβεων της Ιταλίας στις τριμερείς συναντήσεις σε επίπεδα υπουργών Ενέργειας και κρατικών ηγετών, επιβεβαιώνει το άμεσο ενδιαφέρον και εμπλοκή της Ιταλίας.

Οι μελέτες έδειξαν ότι, ο EastMed, θα μεταφέρει αρχικά 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως – ποσότητες που θα διπλασιαστούν σταδιακά - κατά μήκος αγωγού μήκους 1.872 χλμ., εκ των οποίων 1.335 χλμ. περίπου υποθαλάσσιο τμήμα και 537 χλμ. περίπου χερσαίο, μέσω υπεραγωγών και υποθαλάσσιων αγωγών σε ολόκληρη την Κύπρο και την Ελλάδα για να φτάσει στα τερματικά διασύνδεσης στην Ιταλία. Για το Ισραήλ και την Κύπρο, τα σημαντικότερα οφέλη θα είναι ότι θα έχουν πρόσβαση σε ακόμα μια τεράστια αγορά φυσικού αερίου, κάτι που αυξάνει το ενδιαφέρον των διεθνών κολοσσών για έρευνες και ανακαλύψεις, πέραν των γεωπολιτικών ωφελημάτων. Η Ελλάδα, κερδίζει ρόλο-κλειδί στις εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά παράλληλα, δεν θα είναι αμελητέα και τα κέρδη από τα δικαιώματα διέλευσης του φυσικού αερίου.  

 Ταυτόχρονα, Ελλάδα και Ιταλία, μέσω σημαντικών τους οικονομικών φορέων, έχουν εμπλακεί ήδη στο σχέδιο του EastMed, ενώ και το Ισραήλ ενδιαφέρεται μέσω του οικονομικού φορέα που είναι ο κυρίαρχος στις υποδομές αγωγών της χώρας, να μπει άμεσα στην κοινοπραξία του EastMed. Συγκεκριμένα, το Ισραήλ πέραν της διοχέτευσης φυσικού αερίου από Ισραηλινά κοιτάσματα –όπως το «Λεβιάθαν» αλλά και από την Energean με βάση τη συμφωνία που υπογράφτηκε χθες- με τον αγωγό EastMed για μεταφορά φυσικού αερίου μέσω Κύπρου και Ελλάδας προς Ιταλία και Ευρώπη, προωθεί και την άμεση συμμετοχή στην κατασκευή του αγωγού. Αυτό, με βάση τα μέχρι τώρα στοιχεία, αναμένεται να γίνει μέσω της κρατικής INGL (Israel Natural Gas Lines). Πρόκειται για τον κυριότερο και μεγαλύτερο οργανισμό αγωγών φυσικού αερίου του Ισραήλ, που είναι κρατικός και υπό μελέτη είναι το ενδεχόμενο να συμμετάσχει άμεσα –δηλαδή και μετοχικά– στον EastMed.

Η είσοδος κρατικού φορέα του Ισραήλ, ενισχύει και την ασφάλεια του EastMed, αλλά ταυτόχρονα αυξάνει την οικονομική ασφάλεια για συμμετοχή κεφαλαίων. Να σημειωθεί ότι, ανάλογο ενδιαφέρον υπάρχει και από αμερικανικούς, αλλά και ευρωπαϊκούς κολοσσούς. 

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ EastMed

Η χθεσινή υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας, που αποτελεί το νομικό υπόβαθρο για να προχωρήσει ο EastMed, επιτρέπει πλέον να προχωρήσει με γρήγορα βήματα, να προχωρήσουν στα τελικά βήματα οι λεπτομερείς εφαρμοσμένες μελέτες όδευσης και κατασκευής του αγωγού.  

Με την κατάληξη των λεπτομερών μελετών, και ανάλογα με τα αποτελέσματά τους, θα ληφθούν και οι επενδυτικές αποφάσεις που θα είναι καταλυτικές για το έργο.

Ο αγωγός, όπως σχεδιάστηκε με βάση τις αρχικές μελέτες, θα έχει μήκος πέραν των 1560 χιλιομέτρων, ενώ για άλλα 550 χιλιόμετρα ο αγωγός θα είναι χερσαίος και θα περνά από την ηπειρωτική Ελλάδα.

Συγκεκριμένα, στα υποθαλάσσιά του τμήματα, προβλέπεται ότι το πρώτο τμήμα, από νότια της Κύπρου και τα κοιτάσματα μέχρι την Κύπρο, ο αγωγός θα έχει μήκος 170 χιλιομέτρων. Από την Κύπρο μέχρι την Κρήτη, το μήκος του αγωγού, που είναι και το πιο δύσκολο τμήμα λόγω του βάθους της θάλασσας, θα έχει μήκος 730 χιλιομέτρων. Από την Κρήτη μέχρι την Πελοπόννησο το μήκος του υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου θα είναι της τάξης των 420 χιλιομέτρων και από την Πελοπόννησο μέχρι τη Στερεά Ελλάδα θα έχει τα 550 χερσαία χιλιόμετρα. Το τελευταίο τμήμα του αγωγού, από τις ακτές της Ελλάδας μέχρι τις ακτές της Ιταλίας στο Ιόνιο Πέλαγος, θα έχει μήκος 210 χιλιόμετρα. 

Να σημειωθεί ότι υπάρχει και πρόβλεψη για «κλώνο» του αγωγού στη Στερεά Ελλάδα, ώστε αυτός να φτάσει στα σύνορα Ελλάδας - Βουλγαρίας και ενδεχομένως από εκεί σε άλλες χώρες της περιοχής.

Αγωγός μέχρι την Κύπρο

Προβλέπεται ότι θα ξεκινά από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου, μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ, και να φτάσει μέχρι το σημείο διασύνδεσης με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει 165χλμ, περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από τη Λεκάνη της Λεβαντίνης μέχρι την Κύπρο και ακόμα –το μεγαλύτερο του υποθαλάσσιο τμήμα– 732χλμ περίπου υποθαλάσσιου αγωγού από την Κύπρο έως την Κρήτη.

Από την Κρήτη, προβλέπονται ακόμα 421χλμ. περίπου Υποθαλάσσιου αγωγού από την Κρήτη μέχρι την Πελοπόννησο, 292 χλμ περίπου για τη διάσχιση της Πελοποννήσου μέχρι τα παράλια του Πατραϊκού κόλπου και 17 χλμ. περίπου υποθαλάσσιου αγωγού για τη διάσχιση του Πατραϊκού κόλπου. Τέλος, ο αγωγός θα καλύψει και μήκος 245 χλμ για να διασχίσει τη δυτική Ελλάδα μέχρι το Φλωροβούνι Θεσπρωτίας. Στο Φλωροβούνι προβλέπεται η διασύνδεσή του με τον υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας - Ιταλίας «ΠΟΣΕΙΔΩΝ», μήκους 210 χλμ περίπου. 

Το κόστος του αγωγού Eastmed μέχρι την Ιταλία έχει υπολογισθεί σε περίπου $6 δισ.  Το γεγονός ότι προβλέπεται ότι ο αγωγός από τα κοιτάσματα στην Κυπριακή ΑΟΖ (μέχρι τώρα υπάρχουν τα «Αφροδίτη», «Καλυψώ» και «Γλαύκος»), ενώ θα είναι συνδεδεμένος και με τα ισραηλινά κοιτάσματα, δίνει δύο διαφορετικές – πρόσθετες– δυνατότητες για την Κύπρο. Η πρώτη, αφορά τη δυνατότητα να φτάσει στην Κύπρο και φυσικό αέριο μέσω αγωγού απευθείας από τα κοιτάσματα. Ο δεύτερος, είναι αν θα υπάρξουν νέες σημαντικές ανακαλύψεις στην περιοχή (Κύπρο, Ισραήλ αλλά και ενδεχομένως Λίβανο στο μέλλον) να αυξηθούν και οι δυνατότητες για ένα τερματικό υγροποίησης στην Κύπρο.

Kαθυστέρησε, δεν επιταχύνθηκε η διακρατική συμφωνία

Η χθεσινή τελετή υπογραφής της διακρατικής συμφωνίας κορυφής μεταξύ Ισραήλ – Κύπρου και Ελλάδας στην Αθήνα, μπορεί να λέχθηκε και να ισχύει ότι «επιταχύνθηκε» ως αντίδραση στις ενέργειες της Τουρκίας σε σχέση με τη Λιβύη, ωστόσο στην πράξη, πρόκειται για συμφωνία που με βάση το χρονοδιάγραμμα της εξέλιξης του πλαισίου κατασκευής του EastMed, έπρεπε να γίνει τέλος του 2018 ή αρχές του 2019.

Αυτό προέβλεπε το έγγραφο πολιτικών δεσμεύσεων για τον EastMed,  που υπογράφτηκε από τους υπουργούς Ενέργειας των τεσσάρων χωρών (Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας και Ιταλίας), τον Φεβρουάριο του 2017 στο «Φιλοξενία» στη Λευκωσία και στην παρουσία μάλιστα υψηλόβαθμης εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπογράφτηκε τότε, ήταν ουσιαστικά η εξέλιξη της κοινής δήλωσης που υπέγραψαν τον Απρίλιο του 2017 και πέρα από την προώθηση του μεγαλεπήβολου έργου εξαγωγής φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο και τα κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου προς την Ευρώπη. Εκείνη η συμφωνία, είχε κυρίως δύο πτυχές. Η πρώτη προέβλεπε ότι οι τέσσερις χώρες θέλουν να υπογράψουν μια συνολική συμφωνία που θα περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές και οικονομικές πτυχές του έργου μέσα στο επόμενο έτος και η δεύτερη προέβλεπε  τη σύσταση κοινής ομάδας εργασίας για την προώθηση μιας διακρατικής συμφωνίας προς αυτή την κατεύθυνση. 

Έτσι, το βάρος έπεσε στην Τεχνική Επιτροπή που αποτελείται από τους Γενικούς Διευθυντές των τεσσάρων υπουργείων Ενέργειας. Η Τεχνική Επιτροπή  πραγματοποίησε σειρά συναντήσεων την τελευταία διετία, με την εντολή να διαμορφώσει τους όρους Διακρατικής Συμφωνίας μεταξύ της Κύπρου, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Ιταλίας. 

Στόχος, με βάση όσα συμφωνήθηκαν το 2017, ήταν η σχετική προετοιμασία από την ομάδα εργασίας και η υπογραφή των όρων της Διακρατικής Συμφωνίας προς αυτή την κατεύθυνση στα τέλη του 2018 ή αρχές του 2019. 

Το κείμενο της διακρατικής συμφωνίας που υπογράφτηκε χθες, ουσιαστικά είχε ολοκληρωθεί έγκαιρα –με ελάχιστη καθυστέρηση–  και τέθηκε ενώπιον των κρατικών ηγετών στις 19 Δεκεμβρίου του 2018 στην 5η тριμερή σύνοδο κορυφής που ολοκληρώθηκε στη Μπερ Σέβα του Ισραήλ. 

Η συμφωνία, αφού εγκρίθηκε άτυπα στη συνάντηση αυτή, στάλθηκε στην Ε.Ε. για παρατηρήσεις και έγκριση και εδώ και μήνες δόθηκε από τις Βρυξέλλες το πράσινο φως για υπογραφή της. 

Με βάση αυτά τα δεδομένα, η συμφωνία που υπογράφτηκε χθες στην Αθήνα, που παρά την εντύπωση για επίσπευση, ουσιαστικά έχει ήδη καθυστερήσει ακριβώς ένα χρόνο.

Ωστόσο, είναι φανερό ότι, αφενός οι ενέργειες της Τουρκίας με την κυβέρνηση της Λιβύης, αλλά και τα όσα αφορούν στην παραμονή του Βενιαμίν Νετανιάχου στην πρωθυπουργία του Ισραήλ, οδήγησαν στον εσπευσμένο καθορισμό ημερομηνίας υπογραφής – την χθεσινή.

Η επισφράγιση της πολιτικής βούλησης των τεσσάρων χωρών, δεδομένης και της ενεργού στήριξης της Ε.Ε. πέραν της πολιτικής και γεωπολιτικής σημασίας, δημιουργεί, πλέον ένα σοβαρό υπόβαθρο για μεγάλες εταιρείες που ενδιαφέρονται να επενδύσουν προς αυτή την κατεύθυνση. 

Εφικτός και βιώσιμος έδειξαν οι μελέτες

Ένας πιθανός υποθαλάσσιος αγωγός που μεταφέρει φυσικό αέριο από καταθέσεις στην ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, είναι πολύ ρεαλιστικός και θα μπορούσε να βοηθήσει στην εξασφάλιση του ενεργειακού μέλλοντος της Ευρώπης, έδειξαν οι συγχρηματοδοτούμενες από την Ε.Ε. προκαταρτικές μελέτες για τον αγωγό. Συγκεκριμένα, έδειξαν  πως ο αγωγός είναι εφικτός, παρόλο που παρουσιάζει τεχνικές προκλήσεις λόγω θαλάσσιου βάθους.

Το κόστος σύμφωνα με τις μελέτες προβλέπεται να φτάσει στα €6,2 δις και απαιτούνται 6-7 χρόνια για να κατασκευαστεί. Διαπιστώνονται πλεονεκτήματα ασφάλειας που προσφέρει, αφού θα είναι λιγότερο ευάλωτος σε δολιοφθορά και δεν θα χρειαστεί να διασχίσει πολλά εθνικά σύνορα για να φτάσει στις αγορές. Αυτό μάλιστα, σύμφωνα με τις ίδιες μελέτες, καθιστά τον EastMed ως την ασφαλέστερη επένδυση, ενώ παράλληλα το έργο χαρακτηρίζεται ως «στρατηγικά πολύ σημαντικό για την Ευρώπη». Όπως διαπιστώνεται μεταξύ άλλων, το έργο θα εξασφαλίσει μια άμεση μακρόχρονη γραμμή εξαγωγών από το Ισραήλ και την Κύπρο, προς την Ελλάδα, την Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές αγορές, ενισχύοντας την ασφάλεια του εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προωθώντας τον ανταγωνισμό μεταξύ των προμηθευτών.

Στο μεταξύ, κυριότερο στοιχείο που θα καθορίσει τα επόμενα βήματα, θα είναι οι λεπτομερείς μελέτες για την τεχνική δυνατότητα υλοποίησης και την οικονομική βιωσιμότητα του αγωγού, που γίνονται με χρηματοδότηση από πλευράς Ε.Ε. 

Μεταξύ άλλων τα τεχνικά δεδομένα, δείχνουν ότι ο σχεδιασμός για τον EastMed, δείχνει ότι θα είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος και βαθύτερος υποθαλάσσιος αγωγός στον κόσμο.

Σταθερή στήριξη με €36,5 εκατ. μέχρι τώρα από Ε.Ε.

Το έργο EastMed αναγνωρίζεται, από το 2013, ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI), έως και στον πλέον πρόσφατο κατάλογο που δημοσιεύθηκε από την Ε. Επιτροπή στις 31 Οκτωβρίου 2019.

Με την αρχική υποστήριξη επιχορήγησης €2 εκατ. από την ΕΕ, ολοκληρώθηκαν οι τεχνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές μελέτες (pre-FEED phase), επιβεβαιώνοντας ότι το έργο του Αγωγού EastMed είναι τεχνικά εφικτό, οικονομικά βιώσιμο, ανταγωνιστικό, και συμπληρωματικό με εναλλακτικές εξαγωγικές προτάσεις στην περιοχή.

Τον Ιούνιο του 2018, το έργο του Αγωγού EastMed έλαβε πρόσθετη συγχρηματοδότηση από το πρόγραμμα CEF (Connect Europe Facility) της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικού ποσού €34,5 εκατ. και  καλύπτει δραστηριότητες που σχετίζονται με την ολοκλήρωση της φάσης FEED (τεχνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές μελέτες) καθώς και τη λεπτομερή υποθαλάσσια έρευνα (DMS) και την ωρίμανση του έργου σε επίπεδο λήψης Τελικής Επενδυτικής Απόφασης (FID).

Τον Σεπτέμβριο του 2019, η INEA (θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπεύθυνο για το προαναφερόμενο πρόγραμμα συν-χρηματοδότησης), εκταμίευσε προπληρωμή ποσού €13,8 εκατ. προς άμεση υποστήριξη του έργου. H επιχορήγηση του συνολικού ποσού, έως €34,5 εκατ., υπόκειται σε αξιολόγηση της Ευρωπαϊκή Επιτροπής (INEA και άλλες συναρμόδιες διευθύνσεις) κατόπιν της ολοκλήρωσης των συν-χρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων.

Προκειμένου η ανάδοχος του έργου (IGI Poseidon S.A.) να προχωρήσει στην επόμενη φάση ανάπτυξης του έργου, οι μέτοχοι της κοινοπραξίας έχουν προσδιορίσει ότι για την πλήρωση των προϋποθέσεων που απαιτούνται για τη λήψη της Τελικής Επενδυτικής Απόφασης (FID) απαιτούνται δύο–τρία χρόνια. Το συνολικό κόστος αυτών των ενεργειών εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα περίπου €70 εκατ. 

Πηγή:energypress.gr