ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Δύο από τις πιο κοινές φράσεις που έχουν γίνει συνήθεια στις συζητήσεις των μηχανικών και όλων όσοι ασχολούνται με την κατασκευή είναι η Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική και η Ενεργειακή Κατασκευή. Έννοιες που έχουν πολλά κοινά άλλα
και πολλές σημαντικές διαφορές.  

Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική
Ο όρος βιοκλιματική αρχιτεκτονική χρησιμοποιείται από τους αρχιτέκτονες εδώ
και πολλά χρόνια και είναι από τις βασικές αρχές στο σχεδιασμό μιας κατασκευής. Έχει να κάνει με την εκμετάλλευση της ενέργειας  του περιβάλλοντος (φως, αέρας, νερό, γη,) που με τον κατάλληλο σχεδιασμό κατασκευής μπορεί να μειώσει την τεχνητά παραγόμενη ενέργεια (ρεύμα, πετρέλαιο) που καταναλώνεται σε μια κατασκευή.
Περιλαμβάνει απλά βήματα όπως μέγεθος των κουφωμάτων, προσανατολισμό του κτιρίου μέχρι τις πιο πολύπλοκες εφαρμογές όπως πράσινα δώματα, δημιουργία τοίχων Trombe κ.α.
   
Η ανάγκη για αλλαγή του τρόπου κατασκευής σήμερα λόγω της προστασίας του περιβάλλοντος, του αυξημένου κόστους λειτουργίας και κατανάλωσης ενέργειας των παλαιών κτιρίων και της αυξανόμενης χρήσης του όρου βιοκλιματικά αρχιτεκτονική τα τελευταία χρόνια, έχουν συνεισφέρει στη καλύτερη ανταπόκριση των ιδιωτών και των επενδυτών στη δημιουργία και αποπεράτωση πολύπλοκων βιοκλιματικών μελετών, που πριν λίγα χρόνια θα θεωρούνταν υπερβολή.      

Ενεργειακή κατασκευή
Με τον όρο εξοικονόμηση ενέργειας εννοούμε κυρίως τη λιγότερη κατανάλωση ρεύματος, πετρελαίου  και νερού  για τις ανάγκες θέρμανσης, ψύξης, μαγειρέματος, πλυσίματος  κ.α. κατά την περίοδο χρήσης μιας κατασκευής.
Με τον όρο ενεργειακή κατασκευή όμως εννοούμε την εξοικονόμηση ενέργειας σε όλες τις μορφές της (χρόνος, χρήμα, πρώτες ύλες, εργατοώρες, αναλώσιμα, θόρυβο, κατανάλωση ενέργειας, νερό κ.α.) κατά τη διάρκεια κατασκευής και χρήσης μιας κατασκευής.

Μελέτες έχουν δείξει ότι περίπου 15-20% από το χρόνο, τις εργασίες και τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται σε μια κατασκευή σήμερα μπορούν να εξοικονομηθούν με έναν απλό προγραμματισμό. Επίσης, με τη χρήση κατάλληλων υλικών και εφαρμογών όπως θερμοπρόσοψη, δόμηση με ICF, φωτοβολταϊκά κ.α. μπορούμε να έχουμε μέχρι και 50% εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη περίοδο χρήσης της κατασκευής σε σχέση με τις σημερινές κατασκευές.

Διαφορές
Και οι δύο παραπάνω έννοιες έχουν ως κοινό σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας σε μια κατασκευή. Ο τρόπος προσέγγισης τους όμως είναι πολύ διαφορετικός, τόσο στη μελέτη όσο και στη κατασκευή.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική έχει ως κύριο σκοπό την άμεση εκμετάλλευση της ενέργεια από το περιβάλλον και μόνο αυτή. Αποσκοπεί στη μεγαλύτερη απεξάρτηση από την κατανάλωση ενέργειας άλλα πάντα με εκμετάλλευση ενέργειας από το περιβάλλον. Σε ένα βιοκλιματικό σχεδιασμό δεν είναι τόσο σημαντικό το κόστος υλοποίησης αλλά το κόστος χρήσης της κάθε εφαρμογής με απώτερο σκοπό τη προστασία του περιβάλλοντος, την μεγαλύτερη απεξάρτηση από μηχανολογικές εφαρμογές και τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης. Πολλές φορές είναι αρκετά μεγάλο το κόστος κατασκευής βιοκλιματικών μελετών, που θεωρητικά δεν αποσβένονται ποτέ. Αναφέρω τον όρο θεωρητικά, γιατί το κόστος καταστροφής του περιβάλλοντος είναι ανυπολόγιστο και κάθε εφαρμογή που συμβάλει στη διατήρηση του δεν πρέπει να αξιολογείται από το πόσο κόστισε.
Λόγω της μικρής απόδοσης των περισσοτέρων βιοκλιματικών εφαρμογών και του αυξημένου κόστους κατασκευής τους η εφαρμογή τους μέχρι σήμερα έχει περιοριστεί κυρίως σε μεγάλες κατασκευαστικές μονάδες και όχι τόσο σε μικρά ιδιωτικά έργα.  

Σε μια ενεργειακή κατασκευή, όμως, σκοπός είναι η λιγότερη κατανάλωση ενέργειας ανεξαρτήτως από πού αυτή προέρχεται. Εξοικονόμηση ενέργειας  βραχυπρόθεσμα κατά την διάρκεια κατασκευής όπως λιγότερη φθορά υλικών, ταχύτερη κατασκευή, μικρότερο κόστος και εξοικονόμηση ενέργειας μακροπρόθεσμα κατά τη χρήση όπως μικρότερη κατανάλωση ρεύματος, νερού, πετρελαίου, λιγότερη συντήρηση κ.α. Χρησιμοποιούνται τεχνικές και υλικά των οποίων η απόσβεση είναι σε λίγα χρόνια μετά το πέρας της κατασκευής με σημαντικά λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. Εφαρμογές και υλικά όπως ανακύκλωση νερού, μικροί βιολογικοί καθαρισμοί, εξωτερική  μόνωση, μόνωση δώματος, χρήση συσκευών χαμηλής κατανάλωσης είναι κοινές εφαρμογές στις περισσότερες ενεργειακές κατασκευές.

Επιλογή
Η συνεργασία και των δύο παραπάνω μεθόδων είναι αναγκαία. Ακραίες εφαρμογές βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής συνήθως, δεν υιοθετούνται σε μια ενεργειακή κατασκευή λόγω της μακροχρόνιας απόσβεσης τους.   
Λόγω της μικρής τεχνολογικά δυνατότητας εκμετάλλευσης τις ενέργειας του περιβάλλοντος (μέχρι σήμερα τουλάχιστον), η εφαρμογή βιοκλιματικών μεθόδων απαιτεί σε μεγάλο βαθμό ενεργειακή κατασκευή και αντιθέτως η μικρή ανάγκη ενέργειας σε μια ενεργειακή κατασκευή βοηθάει στην πιο εύκολη αποπεράτωση βιοκλιματικών σχεδίων.

Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική και η ενεργειακή κατασκευή είναι 2 τομείς που
δεν έχουν όρια σχεδιασμού και εφαρμογής. Εξαρτώνται από τις γνώσεις του κάθε μηχανικού, τις ανάγκες της κατασκευής  και την αποδοχή του χρηματοδότη είτε πρόκειται για μικρή κατοικία ή μεγάλη οικιστική μονάδα. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά άλλα θα χρειαστεί αρκετός δρόμος ακόμα για να αλλάξουμε τη φιλοσοφία δόμησης σήμερα. Στο εξωτερικό υπάρχουν συστήματα δόμησης και εφαρμογές που εκτός ότι έχουν χαμηλό κόστος κατασκευής, έχουν κατανάλωση παραπάνω από 50% συγκριτικά με τα ελληνικά σπίτια.

Ιωάννης Εργαζάκης
Πολιτικός Μηχανικός - Ε.Δ.Ε.