Η αυξανόμενη σημασία της αγοράς του LNG και οι μείζονες απορρέουσες ρυθμιστικές προκλήσεις

Ι. Εισαγωγικές επισημάνσεις

Ο δρόμος προς την επιτυχή ενεργειακή μετάβαση απαιτεί τη χάραξη συγκροτημένης στρατηγικής που θα αποσκοπεί στη βέλτιστη, οικονομικά αποδοτική, κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη και ισορροπημένη χρήση ενεργειακών πόρων και υποδομών. Τούτο είναι σημαντικό και σε συσχέτιση με το εγχώριο μείζον διακύβευμα της απολιγνιτοποίησης της εγχώριας ηλεκτροπαραγωγής. 

Ειδικότερα σε σχέση με το φυσικό αέριο, η σημαντική μείωση της παραγωγής ΦΑ εντός της ΕΕ καθιστά ιδιαίτερα σημαντικό το ρόλο του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (ΥΦΑ - LNG), μεταξύ άλλων και για τη σημαντική στόχευση της ασφάλειας εφοδιασμού. Συγκεκριμένα, κατά το έτος 2019, οι εισαγωγές LNG στην Ευρώπη ανήλθαν σε 85 εκατ. τόνους περίπου, ενώ κατά το 2020 αναμένεται αύξηση μεγαλύτερη των 10 εκατ. τόνων σε σχέση με το 2019. Σύμφωνα με τους New York Times, οι εισαγωγές LNG στην Ευρώπη για τον Ιανουάριο του 2020 ξεπέρασαν κατά 2 εκατ. τόνους τις αντίστοιχες εισαγωγές για τον ίδιο μήνα το 2019. H διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση στην Ευρώπη έχει συμβάλει στην αύξηση του επιπέδου των αποθεμάτων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης ΥΦΑ σε κάποιες περιοχές της ΕΕ, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, παρέχοντας νέες ευκαιρίες δραστηριοποίησης στην αγορά φυσικού αερίου, αλλά και νέες προκλήσεις για τη λειτουργία της.  

Σε αυτό το πλαίσιο, οι υφιστάμενοι Τερματικοί Σταθμοί Εισαγωγής ΥΦΑ καλούνται να προσαρμοσθούν στις ανάγκες των συνεχώς αυξανόμενων αιτημάτων για εισαγωγή, αποθήκευση και επαναεριοποίηση φορτίων ΥΦΑ. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα σε κάποιες περιπτώσεις, όπως πρόσφατα και στη χώρα μας, να προκαλούνται συνθήκες συμφόρησης (congestion) στους εν λόγω σταθμούς. To γεγονός αυτό οδηγεί στην ανάγκη διασφάλισης μεγαλύτερης ευελιξίας και διαφάνειας ως προς τη μεταχείριση των συμμετεχόντων στην αγορά ΥΦΑ από πλευράς των Διαχειριστών των εγκαταστάσεων. Εξάλλου, πολλοί από τους υφιστάμενους Τερματικούς Σταθμούς επαναεριοποίησης έχουν ξεκινήσει να παρέχουν επιπλέον υπηρεσίες (όπως μεταφόρτωση από πλοίο σε πλοίο, εφοδιασμό πλοίων με καύσιμο κ.α.), ενώ όσοι αναπτύσσονται προσανατολίζονται εξαρχής στην προσφορά ευρέος πλέγματος υπηρεσιών.

Τούτων δοθέντων, το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, ενωσιακό και εθνικό, βρίσκεται αντιμέτωπο με την αναγκαιότητα προσαρμογής του στις ως άνω διαρκώς εξελισσόμενες συνθήκες, με γνώμονα την τήρηση των ενωσιακών επιταγών για την ισότιμη, με όρους διαφάνειας και χωρίς διακρίσεις, πρόσβαση στις υπηρεσίες ΥΦΑ.

ΙΙ. Το Ενωσιακό Ρυθμιστικό Πλαίσιο 

Στο νομικορυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την αγορά φυσικού αερίου δεν υφίσταται ειδικό κανονιστικό κείμενο αποκλειστικώς για το ΥΦΑ. Ωστόσο, η Οδηγία 2009/73/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου - «Σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά φυσικού αερίου», ρητά περιλαμβάνει στο πεδίο εφαρμογής της τις σχετικές με το ΥΦΑ δραστηριότητες, ενώ ο Κανονισμός (ΕΚ) 715/2009 – «Σχετικά με τους όρους πρόσβασης στα δίκτυα μεταφοράς φυσικού αερίου» περιέχει διατάξεις σχετικά με την πρόσβαση τρίτων μερών (Άρθρο 15), τους μηχανισμούς καταμερισμού δυναμικότητας και τις διαδικασίες διαχείρισης συμφόρησης (Άρθρο 17) και τις απαιτήσεις διαφάνειας (Άρθρο 19) για εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και ΥΦΑ, ενώ ορίζει ότι οι υποχρεώσεις του Διαχειριστή για τήρηση αρχείων και διευκόλυνση της ελεύθερης εμπορίας των δικαιωμάτων δυναμικότητας με διαφάνεια και χωρίς διακρίσεις (Άρθρα 20 και 22, αντίστοιχα) ισχύουν και για τις εγκαταστάσεις ΥΦΑ. Ειδικά ως προς τη διαχείριση των καταστάσεων συμφόρησης στις εγκαταστάσεις ΥΦΑ, το άρθρο 17 του Κανονισμού ορίζει ότι, προκειμένου να εμποδίζεται η επί κερδοσκοπία αποθεματοποίηση, οι ακολουθούμενες διαδικασίες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις κάτωθι αρχές:

α) Σε περίπτωση συμβατικής συμφόρησης, ο διαχειριστής του συστήματος πρέπει να προσφέρει τυχόν αναξιοποίητη δυναμικότητα ΥΦΑ και αποθήκευσης στην πρωτογενή αγορά χωρίς καθυστέρηση, η οποία προσφορά λαμβάνει χώρα τουλάχιστον μία ημέρα πριν και σε διακοπτόμενη βάση, καθώς επίσης ότι, β) οι χρήστες εγκατάστασης αποθήκευσης και ΥΦΑ πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επαναπωλήσουν τη συμβατική τους δυναμικότητα στη δευτερογενή αγορά.

Η Οδηγία 2009/73/ΕΚ και ο Κανονισμός (ΕΚ) 715/2009 καταλείπουν περιθώριο διακριτικής ευχέρειας στους Διαχειριστές των Τερματικών Σταθμών ΥΦΑ όσον αφορά τους εφαρμοζόμενους μηχανισμούς και διαδικασίες καταμερισμού της δυναμικότητας και διαχείρισης της συμφόρησης, καθώς και ως προς το ύψος της επιβάρυνσης στο πλαίσιο της εφαρμογής της αρχής «Use it or Lose it». Περαιτέρω, με τον Κανονισμό (ΕΕ) 1227/2011 «Για την ακεραιότητα και τη διαφάνεια στη χονδρεμπορική  αγορά ενέργειας» (Κανονισμός «REMIT») και τον Εκτελεστικό Κανονισμό (ΕΕ) 1348/2014, ο οποίος εξειδικεύει την εφαρμογή των άρθρων 8(2) και 8(6) του Κανονισμού REMIT, καθιερώνεται η υποχρέωση των συμμετεχόντων στην ως άνω αγορά για καταχώρηση δεδομένων, γνωστοποίηση και υποβολή σχετικών εκθέσεων και αναφορών. Εντούτοις, εξαιτίας εριζομένων ζητημάτων ως προς το ακριβές κανονιστικό εύρος των ανωτέρω υποχρεώσεων, στα τέλη του 2018 ο ACER επεσήμανε ότι το επόμενο απαραίτητο βήμα είναι η κατάλληλη προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου, με σκοπό τη διευκόλυνση της αξιοποίησης των παραπάνω στοιχείων από τους συμμετέχοντες στην ευρωπαϊκή αγορά του ΥΦΑ. 

Καθώς η ζήτηση για το ΥΦΑ αυξάνεται ραγδαία, το ρυθμιστικό πλαίσιο οφείλει να αναπροσαρμόζεται αντίστοιχα, ώστε να συγκροτήσει τη βάση για ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον στην αγορά και να δώσει ώθηση στις καινοτομίες που απαιτεί η ενεργειακή μετάβαση. Το Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της Ευρώπης (CEER), αναγνωρίζοντας τη σημασία του ΥΦΑ, αλλά και τις προκλήσεις που αναδύονται, εστίασε σε δύο μελέτες του («Removing LNG Βarriers on Gas Markets» και «How to Foster LNG Markets in Europe») στις υπηρεσίες που παρέχουν οι Τερματικοί Σταθμοί ΥΦΑ στην Ευρώπη και στη μεθοδολογία που εφαρμόζουν για τον καθορισμό των χρεώσεων, παρουσίασε δε χρήσιμους δείκτες για τη δυναμική του κλάδου σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, συνοψίζοντας το ρυθμιστικό πλαίσιο που εφαρμόζεται τους Τερματικούς Σταθμούς ΥΦΑ, με στόχο τη συμβολή στη διαμόρφωση μιας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για το ΥΦΑ και την αποθήκευση αερίου. 

III. Το  εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο για το LNG στην Ελλάδα – Ο Τερματικός Σταθμός της Ρεβυθούσας

Η Ελλάδα διαθέτει επί του παρόντος ένα Τερματικό Σταθμό εισαγωγής ΥΦΑ στη Ρεβυθούσα, του οποίου Διαχειριστής είναι ο ΔΕΣΦΑ. Οι όροι πρόσβασης στον εν λόγω τερματικό σταθμό θεσπίζονται στον Κώδικα Διαχείρισης του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ). Ο Κώδικας ρυθμίζει τα ζητήματα σχετικά με την παροχή της βασικής υπηρεσίας ΥΦΑ, η οποία περιλαμβάνει την εκφόρτωση, την αποθήκευση και επαναεριοποίηση του ΥΦΑ και την επακόλουθη έγχυσή του στο σύστημα μεταφοράς.

Προκειμένου να κάνει χρήση των υπηρεσιών του Τερματικού Σταθμού, ο χρήστης πρέπει να υποβάλει Αίτηση Παροχής Βασικής Υπηρεσίας ΥΦΑ για τη σύναψη Σύμβασης Χρήσης Εγκατάστασης ΥΦΑ με τον Διαχειριστή του τερματικού σταθμού. Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κώδικα (Κεφάλαιο 11, Άρθρα 66 επ.), ο Διαχειριστής, στη βάση των αιτήσεων που λαμβάνει και των κριτηρίων που θέτει ο Κώδικας, προβαίνει σε προγραμματισμό της δραστηριότητας του Τερματικού Σταθμού, καταρχάς σε ετήσια βάση, εν συνεχεία σε μηνιαία, ενώ παρέχεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης και σε χρήστες οι οποίοι δεν έχουν συμμετάσχει στον ανωτέρω προγραμματισμό.

Ο Διαχειριστής έχει το δικαίωμα να αρνηθεί την πρόσβαση, ενδεικτικά, αν η χορήγησή του ενδέχεται να εμποδίσει την εκπλήρωση των υποχρεώσεων δημόσιας υπηρεσίας που υπέχει, καθώς και αν η αιτούμενη δυναμικότητα υπερβαίνει τη διαθέσιμη δυναμικότητα αεριοποίησης της εγκατάστασης ΥΦΑ, ο δε χρήστης μπορεί να εκχωρήσει ή να μισθώσει το σύνολο ή μέρος της δεσμευμένης δυναμικότητας αεριοποίησης ή του πρόσθετου αποθηκευτικού χώρου ή του χώρου προσωρινής αποθήκευσης σε άλλο χρήστη. Σημειώνεται επίσης, ότι σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη τροποποίηση του Κώδικα (Απόφαση ΡΑΕ 1005/2019), σε περίπτωση που η απόκλιση ετήσιου προγραμματισμού ΥΦΑ (ήτοι η διαφορά μεταξύ του δηλωθέντος σε ετήσια βάση αριθμού φορτίων και των τελικώς πραγματοποιηθεισών φορτώσεων) είναι θετική και μεγαλύτερη του ενός (1) Φορτίου ΥΦΑ, ο χρήστης ΥΦΑ καταβάλλει στον Διαχειριστή χρέωση ετήσιου προγραμματισμού ΥΦΑ με βάση συγκεκριμένη προβλεπόμενη μεθοδολογία υπολογισμού.  

ΙV. Κανονιστικές Προκλήσεις 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επισημάνει επανειλημμένα ότι η εισαγωγή ΥΦΑ είναι απαραίτητη για την επίτευξη της διαφοροποίησης των πηγών ενεργειακού εφοδιασμού για τα κράτη μέλη. Η συνεχώς αυξανόμενη χρήση του ΥΦΑ συνιστά σημαντική συμβολή στην προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει στα πλαίσια των πολιτικών της για την αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας αλλά και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, στους οποίους βεβαίως περιλαμβάνεται και η απεξάρτηση από το λιγνίτη. Εξάλλου, πέρα από μέσο για την απεξάρτηση από το λιγνίτη και ενισχυτικός παράγοντας για την ασφάλεια εφοδιασμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το ΥΦΑ συνιστά σημαντικό πεδίο ανάπτυξης οικονομικής δραστηριότητας και ανταγωνισμού για την ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου. 

Ενόψει των ανωτέρω, είναι απαραίτητος ο ενεργός διασυνοριακός συντονισμός μεταξύ των Διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς και των ρυθμιστικών αρχών για την προώθηση και περαιτέρω διευκόλυνση των διασυνοριακών συναλλαγών και την πρόσβαση στις εγκαταστάσεις ΥΦΑ όλων των χρηστών με όρους διαφάνειας και χωρίς διακρίσεις, προς το σκοπό αυτό δε καθίσταται αναγκαίο να καθορισθούν κοινοί στόχοι, διαδικασίες, αλλά και εναρμονισμένα ποιοτικά πρότυπα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πηγή:energypress.gr