ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΧΑΡΑΔΡΑΣ ΜΕ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

Ο τρόπος δόμησης των οικοδομικών όγκων επηρεάζει, μεταξύ των άλλων, τις ροές των ρευμάτων αέρα, συμβάλλοντας στο φαινόμενο της αστικής χαράδρας και διαμορφώνοντας τις συνθήκες περιβάλλοντος της περιοχής. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η παρατήρηση και μελέτη του τρόπου επίδρασης των ρευμάτων αέρα στον αστικό ιστό με τρισδιάστατο μοντέλο προσομοίωσης οικοδομικών τετραγώνων.

Λέξεις κλειδιά: αστικό μικροκλίμα, αστική χαράδρα, ροή αέρα

Μελετώντας τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης των σύγχρονων αστικών κέντρων, είναι δυνατή η ανάλυση των συνθηκών που διαμορφώνουν το περιβάλλον και τις συνθήκες διαβίωσης στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Παράγοντες όπως ο τρόπος δόμησης, η χωροταξική διαμόρφωση πολεοδομικών ενοτήτων, η κατά ύψος επέκταση των πόλεων, η διάθρωση ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου, η χρήση κατασκευαστικών υλικών, ο προσανατολισμός και το πλάτος των δρόμων, η ύπαρξη υδάτινων στοιχείων, επιδρούν στην εμφάνιση διαβαθμισμένων κλιματικών φαινομένων που συνθέτουν την εικόνα του «αστικού μικροκλίματος» της πόλης.

Ο όρος του αστικού μικροκλίματος είναι συνυφασμένος με την έντονη πολυπλοκότητα που δημιουργεί η αλληλεπίδραση ποικίλων φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων, τη σημαντική αλλοίωση και διαφοροποίηση που έχουν υποστεί βασικά κλιματικά στοιχεία (ηλιακή ακτινοβολία, υγρασία, θερμοκρασία, συνθήκες ροής του ανέμου) και τη μεταβλητότητα τους στην οποία υπόκεινται κατά την ίδια χρονική στιγμή σε διαφορετικά σημεία της αστικής περιοχής. (1)

Σημαντικός παράγοντας, ο οποίος μελετάται στην παρούσα έρευνα, είναι τα ρεύματα αέρα, τα οποία επιδρούν σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση των μικρομετεωρολογικών συνθηκών του αστικού ιστού.(2) Η γεωμετρία του αστικού ιστού και των οικοδομημάτων και γενικότερα ο πολεοδομικός σχεδιασμός, επηρεάζουν τη ροή και την κατεύθυνση του αέρα (φαινόμενο αστικής χαράδρας) (3), με επιδράσεις στην ποιότητα του αέρα (διασπορά ρύπων), τις συνθήκες διαβίωσης, τη θερμοκρασία του αστικού κέντρου (φαινόμενο αστικής νησίδας).

Η μελέτη του πεδίου της ροής αέρα είναι αρκετά σύνθετη. Μικρές διαφοροποιήσεις  στην τοπογραφία της περιοχής μπορούν να προκαλέσουν ποικίλες ροές αέρα. Καθώς τα ρεύματα αέρα εισέρχονται από το περιαστικό περιβάλλον στον αστικό ιστό της πόλης, παρατηρούνται σημαντικές διαφοροποιήσεις λόγω της επίδρασης τοπικών παραμέτρων όπως η τοπογραφία, η γεωμετρία των κτιρίων, οι δρόμοι και άλλοι τοπικοί παράγοντες όπως π.χ. η φύτευση.(4) Η μελέτη των μικροκλιματικών φαινομένων που επηρεάζουν τις συνθήκες διαβίωσης στα σύγχρονα αστικά κέντρα, εμφανίζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αφορούν άμεσα την δραστηριοποίηση των ανθρώπων και την βιωσιμότητα και αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων.

2. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΣΤΗ ΡΟΗ ΑΝΕΜΟΥ
Στην περιοχή που περιβάλλει ένα κτίριο όπου η δόμηση είναι αραιή, η ροή του ανέμου διαταράσσεται και μπορεί να διακριθεί σε τρεις ζώνες (Εικόνα 1a: isolated roughness flow). Στην κατά μέτωπο προς τον άνεμο ζώνη εμφανίζεται δίνη στροβίλου εξαιτίας της προς τα κάτω ροής στην προσήνεμη όψη, ενώ στην πίσω ζώνη δημιουργείται μια κοιλότητα χαμηλής πίεσης με στροβιλισμό λόγω του διαχωρισμού των ρευμάτων ροής από τις ακμές της οροφής και των πλευρών του κτιρίου. Η τρίτη ζώνη χαρακτηρίζεται από αυξημένη αναταραχή και χαμηλότερες οριζόντιες ταχύτητες.

Ο λόγος H/W (ύψος κτιρίου προς πλάτος δρόμου) είναι μεγαλύτερος από 0,05 και δεν παρατηρούνται σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ρευμάτων αέρα και των στροβιλισμών που δημιουργούνται από την παρουσία των κτιρίων, λόγω της επαρκούς μεταξύ τους απόστασης.

Αντίθετα, όταν το ύψος των κτιρίων, η πυκνότητά τους και τον πλάτος των δρόμων είναι τέτοια που δημιουργούν πιο στενά διαστήματα μεταξύ τους  παρατηρείται ανάμειξη των ρευμάτων ροής (Εικόνα 1b: wake interference flow). Στην περίπτωση αυτή δημιουργούνται δευτεροβάθμιες ροές ανάμεσα στα κτίρια και η ροή στην προσήνεμη όψη του δεύτερου κτιρίου ενισχύεται από την ανακλώμενη ροή αέρα της πίσω κοιλότητας του πρώτου κτιρίου.

Εικόνα 1: Ροή αέρα ανάμεσα στα κτίρια καθώς αυξάνει ο λόγος H/W


Σε ακόμα μεγαλύτερους λόγους H/W και μεγαλύτερες πυκνότητες οικοδομημάτων τα υπερκείμενα ρεύματα ροής αέρα δεν εισέρχονται μέσα στη χαράδρα και χαρακτηρίζονται από σταθερή δίνη κυκλοφορίας ανάμεσα στα κτίρια (Εικόνα 1c: skimming flow).

Το είδος της ροής καθορίζεται από τους λόγους H/W και L/W (μήκος κτιρίου προς πλάτος δρόμου), όπως φαίνεται στην Εικόνα 2. (5)

Εικόνα 2: Διάκριση της ροή σε τρεις κατηγορίες συναρτήσει των λόγων L/H και H/W. (5)


3. ΜΟΝΤΕΛΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
Αρκετά προγνωστικά και διαγνωστικά υπολογιστικά μοντέλα βασισμένα σε μαθηματικά πρότυπα έχουν αναπτυχθεί με σκοπό τη μελέτη και πρόβλεψη της ροής του αέρα και της διασποράς αέριων ρύπων σε αστικές και περιαστικές περιοχές. Τα μοντέλα αυτά επιλύουν εξισώσεις κίνησης (μήκος, κινητική ενέργεια, πίεση, εξισώσεις Reynolds, εξισώσεις διάχυσης, δημιουργία πλέγματος sub-grid) π.χ. MISKAM, FLUENT, και αναλύουν τη δομή του κτηρίου σε κάθε σημείο του επιλέγοντας χαρακτηριστικά τμήματα ζωνών ως προς τη ροή του αέρα. (π.χ. ABC, DASIM, ASMUS).(6)

Κατά την εφαρμογή των προγραμμάτων και μοντέλων προσομοίωσης υπάρχουν παράμετροι που επηρεάζουν τα αποτελέσματα του μοντέλου. Έτσι, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ευαισθησία του μοντέλου σε εξωγενείς παράγοντες, εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες που επικρατούν κατά την διάρκεια εφαρμογής του μοντέλου, το μέγεθος και η κλίμακα προσομοίωσης, τα προβλήματα διασποράς σε σημεία που βρίσκονται κοντά στην πηγή αέρα. (7)
Κατά την παρούσα έρευνα, γίνεται τρισδιάστατη προσομοίωση τμήματος πολεοδομικού ιστού πόλεως πάνω σε επιφάνεια ορθογώνιας κάτοψης, για την παρουσίαση και τη μελέτη των αποτελεσμάτων του φαινομένου της αστικής χαράδρας.  Προσομοιώνονται εννέα οικοδομικά τετράγωνα, ομοιόμορφα διατεταγμένα (τρεις οριζόντιες σειρές από τρία οικοδομικά τετράγωνα), που χωρίζονται από τέσσερις οριζόντιους, παράλληλους  μεταξύ τους, στενότερους δρόμους και δύο κάθετες κεντρικές οδούς. Τα ύψη των κτιρίων ποικίλουν ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτική η προσομοίωση πραγματικών οικοδομικών τετραγώνων. Για την τοποθέτηση των οικοδομημάτων λήφθηκε υπόψη το ύψος των ίδιων και των πλησίον τους, ώστε να δημιουργηθούν ροές ρευμάτων αέρα και να μελετηθεί το φαινόμενο της αστικής χαράδρας.

4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ  ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΣ
Στόχος του πειράματος είναι η μελέτη του φαινομένου της αστικής χαράδρας και του τρόπου κατανομής των ροών ανέμου ανάλογα με την κτιριακή δόμηση, το ύψος των οικοδομημάτων του αστικού ιστού και των κατανεμημένων ελεύθερων χώρων.

Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε τρισδιάστατο υπό κλίμακα 1:100 μοντέλο προσομοίωσης αστικών οικοδομικών τετραγώνων για την επίτευξη όσο το δυνατόν πληρέστερων συνθηκών πραγματικού πεδίου μετρήσεων. Κάθε οικοδομικό τετράγωνο συνίσταται από 10 οικοδομήματα-πολυκατοικίες διαφόρων υψών (15, 20, 25, 30 cm που προσομοιώνουν αντίστοιχα κτίρια ύψους Η=30, 40, 50, 60m), τετραγωνικής κάτοψης διαστάσεων 12x12cm. Οι δρόμοι ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα είναι πλάτους 10 και 15cm (πραγματικές διαστάσεις προσομοίωσης W=20 και 30 m).
Κατά την διαστασιολόγηση του τρισδιάστατου μοντέλου προσομοίωσης λήφθηκαν υπόψη αντιπροσωπευτικά δείγματα υψών των κτιριακών όγκων που κυριαρχούν στα σύγχρονα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα. Το πλάτος των δρόμων θεωρήθηκε W=20m για τους στενούς δρόμους και W=30m για τους φαρδύτερους δρόμους κεντρικής κυκλοφορίας. Έτσι κατά τον σχηματισμό του μοντέλου προσομοίωσης συμπεριλήφθησαν διάφοροι πιθανοί σχηματισμοί οικοδομικών τετραγώνων που συνιστούν έναν πιθανό αστικό ιστό. Η μορφολογική προσομοίωση των οικοδομημάτων ως προς την αρχιτεκτονική μορφή των προσόψεων, τα υλικά κατασκευής και τις μηχανικές ιδιότητές τους έγινε με αφαιρετικό τρόπο(7).  Η διαστασιολόγηση της προσομοίωσης φαίνεται στην Εικόνα 3.

Εικόνα 3: Μοντέλο προσομοίωσης οικοδομικών τετραγώνων


Για τη δημιουργία ρευμάτων ροής αέρα χρησιμοποιήθηκε σύστημα τεχνητού αερισμού σταθερής ταχύτητας και διεύθυνσης ανέμου. Με τη βοήθεια λευκών κόκκων σκόνης, που κατακάθονταν στις μαύρες επιφάνειες των κτιρίων προσομοίωσης, παρατηρήθηκε η επίδραση των κτιριακών όγκων του αστικού ιστού στον τρόπο και στην ένταση της κατανομής ροή αέρα σε διάφορα σημεία των οικοδομημάτων, των δρόμων και των ελεύθερων χώρων. Οι παρατηρήσεις αυτές βοηθούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τον τρόπο και το μέγεθος που τα ρεύματα αέρα επιδρούν σε περιοχές του αστικού ιστού.

Η δόμηση των οικοδομικών τετραγώνων, η κατανομή των ελεύθερων χώρων, το πλάτος των δρόμων και το ύψος των οικοδομημάτων επηρεάζουν τις ροές αέρα με διαφορετικό τρόπο. Ως αποτέλεσμα παρατηρείται διαφορετική ως προς το μέγεθος αλλά και τον τρόπο κατακάθιση της σκόνης στις επιφάνειες των κτιρίων και των δρόμων.

Το πείραμα πραγματοποιήθηκε δύο φορές, κάτω από διαφορετικές συνθήκες ως προς την διεύθυνση και την ταχύτητα του ανέμου. Την πρώτη φορά η διεύθυνση της πηγής αέρα είναι παράλληλη στους κεντρικούς δρόμους και η ταχύτητα αέρα που προσομοιώνεται είναι περίπου 10m/sec. Τη δεύτερη φορά, το πείραμα πραγματοποιείται υπό γωνία 45ο και με την ίδια ταχύτητα ανέμου (Εικόνα 4). Στο χώρο πραγματοποίησης του πειράματος θεωρούμε απουσία κάθε άλλου ρεύματος αέρα
 

Εικόνα 4: Διεύθυνση ανέμου

Η διάρκεια του κάθε κύκλου προσομοίωσης ροών αέρα για τις δύο κατευθύνσεις ορίστηκε σε 2 min. Ο χρόνος αυτός κρίθηκε ικανοποιητικός για τις συγκεκριμένες διαστάσεις του μοντέλου προσομοίωσης και την ταχύτητα ανέμου, ώστε να επιτευχθούν αντιπροσωπευτικές κλιματολογικές συνθήκες ανέμου και να είναι εμφανή τα αποτελέσματα. Εξάλλου, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες του αστικού μικροκλίματος περιγράφονται από δυναμικά μεγέθη που μεταβάλλονται συνεχώς κατά την διάρκεια της ημέρας(7), οπότε ο χρόνος του κάθε κύκλου κρίθηκε ικανοποιητικός για το συγκεκριμένο μοντέλο προσομοίωσης.


5. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

5.1 Ροή αέρα υπό γωνία 180ο
Με τοποθέτηση του συστήματος δημιουργίας ροής ανέμου κατά μέτωπο στο μοντέλο προσομοίωσης (γωνία 180ο) με προσομοίωση ταχύτητας ανέμου 10 m/sec, παρατηρείται ότι σε ελάχιστο χρονικό διάστημα πλήττεται κατά μήκος του όλο το μεσαίο τμήμα του μοντέλου. Αντίθετα το δεξί και αριστερό τμήμα του μοντέλου παραμένει σχεδόν ανεπηρέαστο. (Εικόνα 5)

Όσον αφορά στο αριστερό τμήμα, παρόλο το υψηλό ύψος των μπροστά οικοδομών, «τείχος προστασίας», παρατηρείται κατακάθιση σκόνης στα πίσω οικοδομήματα (Εικόνα 6). Το γεγονός αυτό οφείλεται στη δίνη αέρα που σχηματίζεται πίσω από την προσήνεμη όψη του κτιρίου.

 
Εικόνα 5: Κατακάθιση στρώματος σκόνης στο μεσαίο τμήμα κατά μέτωπο της πηγής αέρα.



 

Εικόνα 6: Ροή ανέμου πίσω από την προσήνεμη όψη των υψηλών οικοδομημάτων


Το μεγαλύτερο ποσοστό σκόνης συγκεντρώνεται στις άνω οροφές των οικοδομημάτων (α), στις προσόψεις που εκτίθενται κατά μέτωπο στη ροή του αέρα (β), στις άνω γωνίες των ακμών των οικοδομημάτων (γ) (Εικόνα 7) και στους δρόμους και ελεύθερους χώρους  που μένουν ακάλυπτοι στον αστικό οικοδομικό ιστό ανάμεσα στα κτίρια. (Εικόνα 8)

Εικόνα 7: Κατακάθιση σκόνης

 

Εικόνα 8: Ελεύθεροι χώροι/Δρόμοι
 
5.2 Ροή αέρα υπό γωνία 45ο
Κατά τη δημιουργία ροής αέρα υπό γωνία 45ο ως προς την κάτοψη του μοντέλου προσομοίωσης, παρατηρείται κατακάθιση του στρώματος σκόνης κυρίως κατά μήκος της διαγωνίου της ορθογώνιας κάτοψης, παράλληλα με την διεύθυνση του ανέμου (Εικόνα 9). Έτσι οικοδομήματα που βρίσκονται μπροστά στο πρώτο οικοδομικό τετράγωνο στην αριστερή ζώνη καθώς και στο πίσω στη δεξιά ζώνη παραμένουν σχεδόν ανέπαφα από την κατακάθιση.


Εικόνα 9: Κατακάθιση σκόνης κατά μήκος της διαγωνίου της ορθογώνιας κάτοψης, παράλληλα στη διεύθυνση του ανέμου



Επίσης, κατά τη διεύθυνση του αέρα, παρατηρείται ότι στην πάνω οροφή των οικοδομημάτων η σκόνη μεταφέρεται και συγκεντρώνεται στην πίσω γωνία της τετραγωνικής κάτοψης, στη διεύθυνση της διαγωνίου, και παραμένει σε αραιή ποσότητα μπροστά (Εικόνα 10). Όταν η πηγή του ανέμου βρίσκεται υπό γωνία, περιστρεφόμενοι στρόβιλοι κινούνται κατά μήκος της οροφής παράλληλα με την υπό γωνία διεύθυνση του αέρα. Οι στρόβιλοι αυτοί έχουν ως αποτέλεσμα την εκτροπή του κυρίου ρεύματος και την πτώση πίεσης στη διεύθυνση αυτή, με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση της σκόνης στην πίσω γωνία της οροφής. Ο στροβιλισμός ενισχύεται στην συνέχεια από τους ελεύθερους χώρους και τους δρόμους που συναντάει πάνω στην κατεύθυνσή του και το φαινόμενο ξαναεμφανίζεται στην επόμενη οροφή ίδιου ύψους (Εικόνα 10, α). Στις χαμηλότερες παρατηρούμε ομοιόμορφη κατανομή της σκόνης (Εικόνα 10, β).




Εικόνα 10: Κατακάθιση σκόνης παράλληλα με την διεύθυνση του ανέμου, στο πίσω μέρος της οροφής


Στην Εικόνα 11 είναι εμφανής η κατακάθιση στρωμάτων σκόνης στις ακμές των οικοδομημάτων που εκτίθενται στη ροή του ανέμου. Το γεγονός αυτό οφείλεται στα ρεύματα αέρα που αποκόπτονται από τις ακμές των οικοδομημάτων και ενισχύουν στην συνέχεια τη δίνη στροβιλισμού στην πίσω όψη του κτιρίου.



Εικόνα 11: Κατακάθιση σκόνης στις ακμές των οικοδομημάτων

Τέλος, στην Εικόνα 12 παρουσιάζεται η κατακάθιση στρώματος σκόνης στους ελεύθερους χώρους των ακάλυπτων χώρων μεταξύ των οικοδομημάτων και στους δρόμους. Η ποσότητα ελαττώνεται στις ζώνες που μεγαλώνει η απόσταση από την πηγή δημιουργίας ρευμάτων αέρα. Η κατακάθιση αυτή οφείλεται στους στροβιλισμούς που δημιουργούνται στην πίσω όψη του κτιρίου, εξαιτίας της αστικής γεωμετρίας.

Εικόνα 12: Επίδραση αστικής χαράδρας στους ελεύθερους χώρους και τους δρόμους.

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η υποβάθμιση της σημασίας της εναρμόνισης του παραγόμενου δομημένου χώρου με το περιβάλλον, είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία της αίσθησης ενός μη φιλικού και μη βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος. Απόρροια αυτού ήταν η σταδιακή αλλοίωση και υποβάθμιση των χαρακτηριστικών του τοπικού μικροκλίματος και η συνεπαγόμενη υπερβολική κατανάλωση ενεργειακών αποθεμάτων στον κτιριακό τομέα (8).

Η ανάγκη ανάπλασης πολλών κεντρικών περιοχών αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Με μια σειρά συνδυασμένων παρεμβάσεων και ήπιων αναπλάσεων στο δομημένο χώρο και στους ελεύθερους χώρους της πόλης δίνεται η δυνατότητα εφαρμογής βιοκλιματικού ανασχεδιασμού στις πυκνοδομημένες περιοχές.(9) Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να επιλυθούν προβλήματα του αστικού χώρου που σχετίζονται με αύξηση της θερμοκρασίας (φαινόμενο αστικής νησίδας), με τις ροές του αέρα (φαινόμενο αστικής χαράδρας), τον θόρυβο, την μόλυνση και την αύξηση της ενεργειακής κατανάλωσης.

Θερμές ευχαριστίες στους φοιτητές του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος Δ.Π.Θ., που συμμετείχαν στη διεξαγωγή του πειράματος στα πλαίσια του μαθήματος Βιώσιμο Αστικό Περιβάλλον του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2007 και 2008.

Πάνος Κοσμόπουλος
Αν. Καθηγητής, Διευθυντής
Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και
Ενεργειακού Σχεδιασμού Δ.Π.Θ.

Αθηνά Καντζιούρα
Μηχανικός Περιβάλλοντος Δ.Π.Θ.
Υποψήφια Διδάκτωρ

Λεωνίδας Μπουρίκας
Μηχανικός Περιβάλλοντος Δ.Π.Θ.
Υποψήφιος Διδάκτωρ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1) Prof. B. Givoni (UCLA), Climate, microclimate, the Urban scale, Proceedings of the International symposium “Solar energy and buildings”, 1993.
(2) L.J. Hunter, I.D. Watson, G.T. Johnson, Modelling air flow regimes in urban canyons, Energy and Buildings, Volume 15, Issues 3-4, 1990-1991, Pages 315-324
(3)Jiih Kui Lam, Dilshan Remaz Ossen, Hamsan Ahmad, Effect of urban geometry on solar insolation threta in JSNAC (pilot study), November 2008
(4) Editor M. Santamouris, Energy and climate in the urban built environment, James & James, London, 2000,  Page 33
(5) Oke, Street design and urban canopy layer climate, Energy and Buildings, Volume 11, Issues 1-3, 22 March 1988, Pages 103-113 T.R.
(6) Bernd M. Leitl, P. Kastner-Klein, M. Rau, R. N. Meroney, Concentration and flow distributions in the vicinity of U-shaped buildings: Wind-tunnel and computational data, Journal of Wind Engineering and Industrial Aerodynamics, Volumes 67-68, April-June 1997, Pages 745-755
(7) Michael Schatzmann, Bernd Leitl, Validation and application of obstacle-resolving urban dispersion models, Atmospheric Environment, Volume 36, Issue 30, October 2002, Pages 4811-4821
(8) D. Pikionis, Educational Foundation of National Bank, Athens, 1985
(9) P. Kosmopoulos, Environmental Design, University Studio Press, Thessaloniki 2004, Second Edition, Pages 153-156
G. T. Johnson, L. J. Hunter, Urban wind flows: wind tunnel and numerical simulations—a preliminary comparison, Environmental Modelling and Software, Volume 13, Issues 3-4, October 1998, Pages 279-286
L.J. Hunter, G.T. Johnson, I.D. Watson, An investigation of three-dimensional characteristics of flow regimes within the urban canyon, Atmospheric Environment. Part B. Urban Atmosphere, Volume 26, Issue 4, December 1992, Pages 425-432
G.T. Johnson, L.J. Hunter, A.J. Arnfield, Preliminary field test of an urban canyon wind flow model, Energy and Buildings, Volume 15, Issues 3-4, 1990-1991, Pages 325-332
Gerald M. Mills, A.John Arnfield, Simulation of the energy budget of an urban canyon—II. Comparison of model results with measurements, Atmospheric Environment. Part B. Urban Atmosphere, Volume 27, Issue 2, June 1993, Pages 171-181
A.J. Arnfield, Street design and urban canyon solar access, Energy and Buildings, Volume 14, Issue 2, 1990, Pages 117-131
Editor P. Kosmopoulos, 2008, Buildings, Energy and Environment, University Studio Press, Thessaloniki, 2008  
E.E. (1996), Energy in Architecture, Malliaris Paideia