ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥΣ ΑΣΤΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ
Η εργασία πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν τον Περιβαλλοντικό και Βιοκλιματικό Σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων του αστικού ιστού και ειδικότερα των χώρων πρασίνου. Στην εργασία αυτή εξετάζεται κυρίως η συμβολή υπαίθριων χώρων πρασίνου, μικρής κλίμακας, στη βελτίωση του μικροκλίματος, των κοινωνικών σχέσεων και κατ΄ επέκταση στη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος. Στη σημερινή πυκνά δομημένη πόλη, όπου οι ελεύθεροι χώροι δεν επαρκούν, η διαμόρφωση τέτοιων βιώσιμων χώρων, κρίνεται ως επιτακτική ανάγκη.
Το ζητούμενο είναι η επαναφορά μιας επιθυμητής ισορροπίας μεταξύ δομημένου περιβάλλοντος και ελεύθερου χώρου, με στόχο την προσέγγιση όρων όπως είναι η κοινωνικότητα, ο σεβασμός στο περιβάλλον και η ταυτότητα της πόλης.
Εξετάζονται αρχικά οι έννοιες των ελεύθερων χώρων και του αστικού μικροκλίματος. Γίνεται αναφορά στην συνεισφορά των υπαίθριων χώρων σε περιβαλλοντικό, λειτουργικό, κοινωνικό, ψυχολογικό και οικονομικό επίπεδο, καθώς και στη σημασία που έχει η εφαρμογή βιοκλιματικών αρχών στους χώρους αυτούς. Επίσης, προβάλλονται παραδείγματα επιτυχούς διαχείρισης τέτοιων χώρων, από το εξωτερικό και την Ελλάδα. Αναλύονται περιβαλλοντικά προβλήματα των αστικών χώρων (γενικά και ειδικά της περιοχής μελέτης), όπως το πυκνά δομημένο περιβάλλον, η εκτενής χρήση υλικών μεγάλης θερμοχωρητικότητας, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η έλλειψη χώρων πρασίνου και η επακόλουθη ατμοσφαιρική ρύπανση και μικροκλιματική επιβάρυνση.
Στη συνέχεια, γίνεται ειδική αναφορά στην πόλη της Καστοριάς με καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, των χώρων πρασίνου, την αξιολόγησή τους ποσοτική και ποιοτική, καθώς και καταγραφή των απόψεων των κατοίκων για τους ανοικτούς πράσινους χώρους της περιοχής μελέτης.. Προτείνεται η επανένταξη και διαμόρφωση των ελεύθερων χώρων της περιοχής, με βάση τις αρχές που διέπουν τον Περιβαλλοντικό και Βιοκλιματικό Σχεδιασμό στον αστικό υπαίθριο χώρο και πάνω στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πόλης, με σκοπό την δημιουργία πρότασης για βελτίωση και αύξηση του αστικού πρασίνου και κατά συνέπεια τη βελτίωση του μικροκλίματος.
Εισαγωγή
Οι παράμετροι που επηρεάζουν και διαμορφώνουν το μικροκλίμα της πόλης, εντάσσονται σε δύο κατηγορίες:
α) Ανθρωπογενείς πηγές θερμότητας και ρύπανσης,
β) Μορφολογικά χαρακτηριστικά της πόλης.
Η ένταση της έκλυσης της ανθρωπογενούς θερμότητας εξαρτάται:
- • Από την εποχή του έτους
- • Τις κλιματικές συνθήκες και κατ’ επέκταση τις ανάγκες για θέρμανση και κλιματισμό
- • Την πυκνότητα
- • Το σύστημα δόμησης
- • Οικονομικούς παράγοντες
Η συνολική εκλυόμενη θερμότητα από ανθρωπογενείς πηγές εξισώνεται περίπου το χειμώνα με την ενέργεια που δέχεται η πόλη από τον ήλιο, γύρω στα 25 W/m2 κατά μέσο όρο στην Ευρώπη ( Γιάννας, 2001). Τα δομικά υλικά (σκυρόδεμα, άσφαλτος), τα οποία έχουν μεγάλη θερμοχωρητικότητα, καθώς και η ύπαρξη μεγάλων επιφανειών (δρόμοι, κτίρια), συμβάλουν στη συσσώρευση της θερμότητας, καθώς δρούν ως θερμοσυσσωρευτές και ακτινοβολούν θερμότητα προς άλλες επιφάνειες (Κοσμόπουλος, 2008).
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες που χρησιμοποιούν ενέργεια και ειδικότερα η καύση υδρογονανθράκων, με τις συνεπαγόμενες θερμικές επιπτώσεις, έχουν ως αποτέλεσμα και την έκλυση ρύπων, που έχουν και αυτοί επιπτώσεις στο αστικό μικροκλίμα. Τα λεγόμενα αέρια του θερμοκηπίου, λειτουργούν σαν ένα είδος θερμομόνωσης πάνω από τον ιστό της πόλης με αποτέλεσμα ένα θερμικό πλεόνασμα που συντελεί στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας.
Επίσης τα σωματίδια που εκπέμπονται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων και αιωρούνται στην ατμόσφαιρα μειώνουν την φωτοδιαπερατότητά της με αποτέλεσμα την μείωση της έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στο έδαφος σε σύγκριση με ανάλογη επιφάνεια στην ύπαιθρο. Για την Αθήνα εκτιμάται ότι η μείωση της συνολικής προσπίπτουσας ακτινοβολίας λόγω ρύπανσης ανέρχεται σε 5-15%. Μια άλλη επίπτωση είναι ότι αλλάζει και η σύνθεση της ηλιακής ακτινοβολίας, (μείωση άμεσης & αύξηση διάχυτης), με επιπτώσεις στο σχεδιασμό επηρεάζοντας την ανάγκη ηλιοπροστασίας (Γιάννας, 2001).
Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του δομημένου περιβάλλοντος που επηρεάζουν το αστικό μικροκλίμα είναι:
- • Η πυκνότητα και το σύστημα δόμησης
- • Η γεωμετρία των φαραγγιών των δρόμων
- • Οι κτιριολογικές και κτιριοδομικές παράμετροι
- • Οι ιδιότητες των εξωτερικών επιφανειών
- • Οι υπαίθριοι και ημιυπαίθριοι χώροι (ΠΣΠ60)
Μιχαλοπούλου Κωνσταντίνα
Γεωπόνος ΑΠΘ, M.Sc.
Y.Δ. Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δ.Π.Θ.
Κοσμόπουλος Πάνος
Διευθυντής Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού
Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών Δ.Π.Θ