ΚΤΙΡΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΚΑΙ ΜΗΔΕΝΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΜΕ ΘΕΡΜΟΜΟΝΩΣΗ EPS ΜΕΡΟΣ Α΄

Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Διογκωμένης Πολυστερίνης ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. με αγγλικό τίτλο: HELLENIC ASSOCIATION OF EXPANDED POLYSTYRENE (ΗEPSΑ) ιδρύθηκε το 1996 με σκοπό την προώθηση των προϊόντων και των εφαρμογών από διογκωμένη πολυστερίνη (EPS), καθώς επίσης την ανάπτυξη τεχνογνωσίας σε νέες εφαρμογές. Δραστηριοποιείται σε τρεις βασικούς τομείς:

• Εξοικονόμηση ενέργειας

• Κατασκευές και

• Συσκευασία

Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Κατασκευαστών προϊόντων από Διογκωμένη Πολυστερίνη (EUMEPS) και του Συνδέσμου Ελληνικών Χημικών Βιομηχανιών (Σ.Ε.Χ.Β.) και συμμετέχει στα Δ.Σ. των Οργανισμών, με εκπρόσωπό του.

Τι είναι ο EUMEPS; Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Κατασκευαστών προϊόντων από Διογκωμένη Πολυστερίνη [European Manufacturers of Expanded Polystyrene (EUMEPS)], ιδρύθηκε το 1989 και στηρίζει και προωθεί την Ευρωπαϊκή βιομηχανία EPS σε Εθνικούς και Διεθνείς Οργανισμούς. Διαιρείται σε δυο κύριες ομάδες προϊόντων, οι οποίες αντικατοπτρίζουν και τις κύριες εφαρμογές της Διογκωμένης Πολυστερίνης: • Συσκευασία και • Κτίρια & Κατασκευές Στον EUMEPS μπορούν να γίνουν μέλη Εθνικοί Σύνδεσμοι, Παραγωγοί πρώτων υλών και κατασκευαστές προϊόντων από EPS. Τμήμα Κτιρίων & Κατασκευών του ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. Το κοινό ενδιαφέρον μεταξύ των μελών είναι η πεποίθηση ότι το EPS είναι το πιο οικονομικό και αποτελεσματικό υλικό για μόνωση κτιρίων. Το EPS κατέχει το 60% της αγοράς υλικών μόνωσης στην Ελλάδα, ενώ στην παραγωγή και τις εφαρμογές προϊόντων και συστημάτων EPS απασχολούνται 1.200 εργαζόμενοι. O δυναμικός και συντονιστικός ρόλος του ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. είναι να εξασφαλίσει ότι ένα ευρύτερο κοινό θα ενημερωθεί για τα πλεονεκτήματα του EPS, προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα οφέλη που προέρχονται από την εκτεταμένη χρήση του. Ο τρόπος για να επιτευχθεί αυτό περιλαμβάνει ανταλλαγή πληροφοριών προκειμένου να διεξαχθεί ένας διάλογος με κατασκευαστές, αρχιτέκτονες και αρμόδιους φορείς, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. επίσης παρακολουθεί και συντονίζει τη διαδικασία συνεχούς βελτίωσης της ελληνικής βιομηχανίας EPS και της αντίστοιχης ποιότητας του προϊόντος και των εφαρμογών. Ο σκοπός είναι το EPS να κατέχει τη θέση που του αξίζει, προκειμένου να εξασφαλίσει ασφαλή, άνετα και ενεργειακά επαρκή κτίρια, ενώ παράλληλα να συνεισφέρει στη μείωση των εκπομπών του φαινομένου του θερμοκηπίου. Όραμα: Η χρήση του EPS για ένα βιώσιμο μέλλον Αποστολή: Το Τμήμα Κτιρίων & Κατασκευών του ΠΑ.ΣΥ.ΔΙ.Π. λειτουργεί σαν κινητήρια δύναμη προκειμένου η βιομηχανία του EPS να δημιουργήσει μια θετική αντίληψη για το EPS μεταξύ των μηχανικών, θέτοντας έτσι το EPS ως το προτιμώμενο υλικό για την επίτευξη εφικτών και επαρκών λύσεων στις κατασκευές. Στόχοι: 1. Επιτυχής συντονισμός της βιομηχανίας EPS. 2. Δημιουργία αξιοπιστίας, εμπιστοσύνης, σχέσεων και επιρροών εντός του ευρύτερου τομέα της βιομηχανίας κατασκευής κτιρίων. 3. Να είναι το κέντρο γνώσεων για την παραγωγή και τις εφαρμογές του EPS 4. Να είναι η δυναμική φωνή της βιομηχανίας EPS στην Ελλάδα και να εδραιωθούν θέσεις σε σημαντικούς τομείς (π.χ διάρκεια ζωής, απόδοση μόνωσης, επάρκεια ενέργειας, πυρασφάλεια, βιωσιμότητα, θέματα υγείας και ασφάλειας ΥΑΕ) 5. Δυναμική παρουσίαση των θέσεων των παραγωγών προϊόντων και συστημάτων EPS σε Εθνικό & Ευρωπαϊκό επίπεδο 6. Υποστήριξη του EPS σε σημαντικούς τομείς, προκειμένου να γνωρίζει η αγορά ότι το EPS προσφέρει αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα. 7. Πληροφόρηση για το ανταγωνιστικό περιβάλλον και την ικανότητα αντίδρασης έγκαιρα σε οποιαδήποτε αρνητική επιρροή σχετικά με το EPS. 8. Ανάπτυξη του τμήματος κτιρίων & κατασκευών ταχύτερα από την υπόλοιπη αγορά μονωτικών υλικών.

Σημαντικές αξίες: 1. Υπεύθυνη υποστήριξη των θέσεων των μελών. 2. Στήριξη του συνόλου της βιομηχανίας μονωτικών υλικών, προωθώντας παράλληλα τα πλεονεκτήματα του EPS χωρίς παραποιημένη παρουσίαση των ανταγωνιστών. 3. Δέσμευση από όλους τους συμμετέχοντες να συνεισφέρουν με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. 4. Ανοιχτή και ξεκάθαρη επικοινωνία. 5. Δίκαιη και ειλικρινή σύγκριση με τα υλικά των ανταγωνιστών, με βάση δεδομένα που προέρχονται από τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα και από τρίτους ανεξάρτητους φορείς. 6. Εκτίμηση της συνεισφοράς όλων των εταίρων Εισαγωγή Τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται έξαρση της οικοδομικής δραστηριότητας σε όλη την Ευρώπη. Λόγω του νέου νομικού πλαισίου, ΟΔΗΓΙΑ 2010/31/ΕΕ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 19ης Μαΐου 2010, η οποία τίθεται σε πλήρη εφαρμογή από τις 31/12/2008 σε όλα τα κράτη μέλη, το υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα ουσιαστικά απαξιώνεται, αφού τα νέα κτίρια θα είναι υποχρεωτικά σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, δηλαδή Παθητικά Κτίρια. Με βάση τα ανωτέρω, σύντομα θα αρχίσουν να κατασκευάζονται νέα κτίρια σύμφωνα με τις απαιτήσεις που αναλύονται στο παρόν έντυπο. Εξίσου σημαντικός θα είναι ο τομέας των παλιών κτιρίων τα οποία, λόγω του αυξημένου κόστους διατήρησης και λειτουργίας, είτε θα χρειαστεί να κατεδαφιστούν είτε να αναβαθμιστούν ενεργειακά, προκειμένου να είναι σύμφωνα με τις νέες προδιαγραφές. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, ήδη το 70% όλων των δραστηριοτήτων που αφορούν τις εργασίες ανακαίνισης σχετίζονται με την παθητική ενεργειακή αναβάθμιση (θερμομονώσεις, κουφώματα, φυσικός αερισμός, φυσικός φωτισμός) και το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί εξαιτίας της ανάγκης για ενεργειακή αυτοδυναμία. Ο σχεδιασμός και η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων πρόκειται να αλλάξουν άμεσα, καθώς αυξάνεται η ενημέρωση του κοινού και ο εκσυγχρονισμός της νομοθεσίας σχετικά με την ανάγκη για ενεργειακή απόδοση και μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου. Ο τομέας των κτιρίων θα παίξει σημαντικό ρόλο, αφού πάνω από το 40% της ενέργειας στην Ευρώπη και 60% στην Ελλάδα καταναλώνεται στα κτίρια. Επιστημονικές έρευνες και παρουσιάσεις έχουν δείξει πως χρησιμοποιώντας κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης ή παθητικά κτίρια, είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτή μια σημαντική μείωση, της τάξης του 70-80%, της υφιστάμενης ενεργειακής κατανάλωσης. Ο όρος «Κτίριο Χαμηλής Ενεργειακής Κατανάλωσης» αναφέρεται σε ένα τύπο κτιρίου που εξασφαλίζει μέγιστη άνεση για τους ενοίκους τόσο κατά τη διάρκεια του χειμώνα όσο και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, με ελάχιστη ή μηδενική συμβατική θέρμανση και χωρίς ενεργή ψύξη. Τα «Παθητικά Κτίρια», έχουν καθορισμένη μέγιστη ενεργειακή κατανάλωση 15kw/m2 το χρόνο. Τα «Κτίρια Μηδενικής Ενεργειακής Κατανάλωσης» έχουν πλήρη αυτάρκεια. Και στις τρεις περιπτώσεις απαιτείται πολύ καλή θερμομόνωση με ελάχιστες θερμικές γέφυρες, που χρησιμοποιούν παθητικά συστήματα, είναι αεροστεγή και η ποιότητα του εσωτερικού αέρα είναι εγγυημένη από ένα σύστημα εξαερισμού με ανάκτηση θερμότητας.

Αυτό δεν είναι απλά μια ιδέα. Το πρώτο σπίτι χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, χτίστηκε το 1989 και σήμερα υπάρχουν περίπου 10.000 παθητικά σπίτια σε όλο τον κόσμο. Τα σπίτια χαμηλής και μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη, απλή, ώριμη και χαμηλού κόστους τεχνολογία, που συμβάλει αποτελεσματικά στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην αποφυγή της κλιματικής αλλαγής. Το έντυπο αυτό παρέχει μια περίληψη του ρυθμιστικού πλαισίου σε Ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τα κτίρια χαμηλής και μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Εξηγεί λεπτομερώς τις αρχές και τα οφέλη τέτοιων κατασκευών και τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να παίξει η θερμική μόνωση με Διογκωμένη Πολυστερίνη (EPS).

1. Ρυθμιστικό πλαίσιο

Οι νόμοι που καθορίζουν τις ελάχιστες απαιτήσεις μόνωσης σε καινούρια, καθώς επίσης τις βελτιώσεις σε ανακαινισμένα παλιά σπίτια, ποικίλουν ανάλογα με τη χώρα και την εθνική νομοθεσία. Όπως φαίνεται και από το διάγραμμα παρακάτω, οι κανονισμοί επιδέχονται ακόμη πολλές βελτιώσεις, εάν πραγματικά επιζητούμε να βελτιώσουμε την ενεργειακή απόδοση.

Η έννοια του Παθητικού Σπιτιού, ή όπως τώρα ονομάζεται στην Ε.Ε Κτίριο Μηδενικής Ενεργειακής Κατανάλωσης, έχει γίνει μια πανευρωπαϊκώς αποδεκτή λύση για την επίτευξη σημαντικής μείωσης στην ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων. Το Δεκέμβριο του 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε με το κοινοβούλιο και το συμβούλιο να κατασκευάζονται όλα τα νέα κτίρια από το 2020 με μηδενική (ή περίπου μηδενική) ενεργειακή κατανάλωση, ενώ τα δημόσια κτίρια 2 χρόνια νωρίτερα [21]. Επιπλέον, μέχρι το 2050 όλα τα υπάρχοντα κτίρια πρέπει να είναι κτίρια μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Είναι υποχρεωτικό για κάθε χώρα μέλος της Ε.Ε να εκδώσει Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση (National Energy Efficiency Action Plans (NEEAP’s). Σε αυτά τα σχέδια, μεταξύ άλλων, πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένοι στόχοι σχετικά με το ποσοστό των κτιρίων μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης και να καθορίζονται συγκεκριμένες ενέργειες σχετικά με το πώς θα επιτευχθεί αυτό, καθώς επίσης πώς θα παρακολουθείται η πρόοδος. Καθώς εξελίσσονται οι κανονισμοί για τα κτίρια και αυξάνεται η ενημέρωση του κοινού σε θέματα αειφορίας, οι μελλοντικοί αγοραστές σπιτιών είναι βέβαιο ότι θα απαιτούν στοιχεία παθητικού σχεδιασμού. Είναι οικονομικά πιο συμφέρον να υπερβείς τις ελάχιστες απαιτήσεις και να αποκτήσεις ένα πιο επαρκές, πιο άνετο σπίτι με μικρότερους λογαριασμούς ρεύματος και πετρελαίου. Η τοποθέτηση ή η αναβάθμιση της θερμομόνωσης του κτιρίου είναι μια από τις καλύτερες επενδύσεις που μπορεί να γίνουν, από οικονομική αλλά και οικολογική άποψη.

2. Κτίρια χαμηλής και μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης

2.1 Ορισμός

Ο όρος «Παθητικό Κτίριο» αναφέρεται σε κτίρια με μέγιστη άνεση για τους κατοίκους κατά τη διάρκεια του χειμώνα και του καλοκαιριού, με ελάχιστη ή μηδενική συμβατική θέρμανση και χωρίς ενεργή ψύξη. Τυπικά αυτό περιλαμβάνει πολύ καλή θερμομόνωση με ελάχιστες θερμικές γέφυρες, χρήση παθητικών ηλιακών συστημάτων, αεροστεγανότητα, ενώ την ποιότητα του εσωτερικού αέρα εγγυάται ένα σύστημα εξωτερικής θερμομόνωσης με πολύ καλή διαπνοή (EPS), καθώς επίσης ένα σύστημα εξαερισμού με ανάκτηση θερμότητας. Η βασική αρχή ενός παθητικού κτιρίου είναι η ελαχιστοποίηση των ενεργειακών απαιτήσεων για θέρμανση και ψύξη στο βαθμό που τα συμβατικά συστήματα θέρμανσης/ψύξης δεν είναι πλέον απαραίτητα. Η συνολική ενεργειακή απαίτηση για τη θέρμανση και ψύξη του χώρου περιορίζεται σε 15 kWh/(m2.ε) σε εμβαδόν δαπέδου. Λαμβάνοντας υπόψη την εξωτερική θερμοκρασία, τη θερμοχωρητικότητα του αέρα, και τη μέγιστη θερμοκρασία στην οποία ο αέρας πρέπει να θερμανθεί για να υπάρχει άνεση. Η συνολική πρωταρχική χρήση ενέργειας για οικιακό ζεστό νερό, θέρμανση και ψύξη χώρου και για όλες τις οικιακές συσκευές περιορίζεται στα 120 kWh/(m2.ε). Με τη μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων στο ελάχιστο, η παροχή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι επαρκής για να καλύψει τις ανάγκες. Ο στόχος είναι να αυξηθεί όσο το δυνατό η άνεση των ανθρώπων που ζούνε σε ένα σπίτι, ενώ παράλληλα να ελαχιστοποιηθεί η ενεργειακή κατανάλωση και οι άλλες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αυτό περιλαμβάνει την εκμετάλλευση των δωρεάν, φυσικών πηγών ενέργειας, όπως ο ήλιος και ο αέρας, προκειμένου να εξασφαλιστεί θέρμανση, ψύξη, εξαερισμός και φωτισμός ενώ παράλληλα να συνεισφέρουμε στην υπεύθυνη χρήση ενέργειας. Το κόστος της επένδυσης μπορεί να είναι υψηλότερο για ένα κτίριο μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης σε σύγκριση με ένα συμβατικό κτίριο, αλλά το χαμηλό λειτουργικό κόστος καθιστά ένα τέτοιο κτίριο πιο οικονομικό, καθ΄ όλη τη διάρκεια ζωής του.

2.2 Πλεονεκτήματα

Τα κύρια πλεονεκτήματα των παθητικών κτιρίων, χαμηλής και μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, είναι η μείωση του λειτουργικού κόστους και συνεπώς μια μικρότερη επίπτωση στο περιβάλλον. Αυτό έχει ως συνέπεια την ενεργειακή ασφάλεια και την περιβαλλοντική αειφορία. Σήμερα, η τάση παγκοσμίως είναι προς τα κτίρια μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης για όλες τις μελλοντικές κατασκευές. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου απαιτεί περισσότερες προσπάθειες και επενδύσεις στο σχεδιασμό και την κατασκευή του κτιρίου. Παρόλα αυτά, αν η ενεργειακή απόδοση βελτιωθεί με απλά, οικονομικά μέτρα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα σημαντικά οφέλη. Παράλληλα μπορούν να μειωθούν οι ενεργειακές απαιτήσεις για θέρμανση και ηλεκτρισμό, εναλλάκτες θερμότητας και εξοπλισμό θέρμανσης και συνεπώς να έχουν σαν αποτέλεσμα την εξοικονόμηση κόστους στον εξοπλισμό σε σχέση με τα συμβατικά κτίρια. Στα κτίρια μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης η εξοικονόμηση κόστους από τη συντήρηση των συστημάτων αυτών μπορεί να καλύψει μεγάλο μέρος από τα επιπλέον έξοδα του κτιρίου. Ακόμη και στα απλά κτίρια μπορεί τα έξοδα συντήρησης και τα τέλη σύνδεσης να μειωθούν με τη χρήση τέτοιων συστημάτων. Η επιπλέον επένδυση στην τεχνολογία μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης εξαρτάται πολύ από τα σημερινά δεδομένα στον τομέα των κατασκευών, τη θερμική μόνωση, τον εξαερισμό και την τεχνολογία που χρησιμοποιείται στα κουφώματα. Η εμπειρία σε θέματα τεχνολογιών, για κτίρια χαμηλής και μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης, επηρεάζει την προσπάθεια που πρέπει να καταβληθεί. Καθώς οι προμηθευτές κτιρίων μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης αυξάνουν την εμπειρία τους και η αγορά για τέτοιου είδους κτίρια διευρύνεται, τα επιπλέον έξοδα θα μειώνονται. Σε κάθε περίπτωση, ένα κτίριο μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης είναι μια οικονομική επένδυση, καθ΄ όλη τη διάρκεια ζωής του, ανεξάρτητα από την τρέχουσα τεχνολογία στον τομέα των κατασκευών.

2.3 Εμφάνιση Η εμφάνιση ενός κτιρίου χαμηλής ή μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης δεν διαφέρει από αυτή ενός συμβατικού σπιτιού. Η ζωή σε ένα τέτοιο σπίτι δεν απαιτεί ένα διαφορετικό τρόπο ζωής και τα κτίρια του είδους αυτού δεν απευθύνονται σε συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων.

3. Πλεονεκτήματα κτιρίων υψηλών αποδόσεων

3.1 Περιβάλλον Ο σχεδιασμός χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, ο οποίος περιλαμβάνει τη μείωση των ενεργειακών απαιτήσεων για θέρμανση και ψύξη με την τοποθέτηση ανώτερης ποιότητας θερμικής μόνωσης, είναι σημαντικό στοιχείο για ένα βιώσιμο κτίριο. Η επιστημονική κοινότητα, ομόφωνη, συμφωνεί ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη και η κλιματική αλλαγή επηρεάζονται από την ανθρώπινη συμπεριφορά. Η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από την καύση ορυκτών καυσίμων, προκειμένου να ικανοποιήσουμε τις παρούσες ενεργειακές μας ανάγκες, είναι ο πιο σημαντικός λόγος. Η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχει προβλέψει ότι τα αποτελέσματα θα έχουν μακροχρόνιες συνέπειες. Ακόμη και αν οι εκπομπές CO2 σταθεροποιηθούν σύντομα, η θερμοκρασία του πλανήτη και το επίπεδο της θάλασσας θα συνεχίσουν να αυξάνονται για εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια.

Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει την καθημερινότητα μας καθώς και τον τομέα των κτιριακών κατασκευών. Αναμένεται ότι κάποιες περιοχές της Ευρώπης θα γίνουν πιο ζεστές και ξηρές, ενώ άλλες πιο υγρές. Οι επιστήμονες προειδοποιούν πως οι μεγαλύτερες επιπτώσεις θα είναι: πιο ακραία και πιο συχνά καιρικά φαινόμενα όπως εκτεταμένες βροχοπτώσεις, πλημμύρες, ξηρασίες και καταιγίδες, παρά απλές αλλαγές στις μέσες καιρικές συνθήκες. Οι επιπτώσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας αναμένεται να αυξηθούν μέχρι το 2015 και αργότερα σταδιακά θα μειωθούν περίπου κατά 6-7% μέχρι το 2030, ενώ στη συνέχεια θα μειωθούν στο 10% από τα τωρινά επίπεδα μέχρι το 2070. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι σημαντική αιτία του καρκίνου του δέρματος. Οι αλλαγές θα επηρεάσουν και το σχεδιασμό των κατασκευών. Τα κτίρια θα πρέπει να είναι ανθεκτικά σε πιο έντονες βροχοπτώσεις, θα δίνεται μεγαλύτερη σημασία στα φράγματα, τα αποχετευτικά συστήματα και τις υδρορροές. Εναλλακτικά, ίσως χρειαστεί να σχεδιαστούν για θερμοκρασίες πιο υψηλές από τις σημερινές, και επίσης ίσως χρειαστεί να ληφθεί υπόψη το γεγονός πως οι καλοκαιρινές βροχοπτώσεις πιθανό να μειωθούν. Αναμένονται μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας και συνεπώς θα δοθεί σημασία στα αποθέματα νερού των πόλεων. Οι αλλαγές αυτές θα επηρεάσουν τις απαιτήσεις για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων. Αύξηση της υγρασίας μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της μούχλας και την εμφάνιση και άλλων προβλημάτων σχετικά με τον εσωτερικό αέρα. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να έχει και άλλα αποτελέσματα: για παράδειγμα στα ασφάλιστρα. Κάποια κτίρια μπορεί να κριθούν ακατάλληλα για ασφάλιση. Στη σύνοδο των G8 τον Ιούλιο του 2009, τα πιο ισχυρά οικονομικά κράτη του κόσμου συμφώνησαν, για πρώτη φορά ανάμεσα τους και οι ΗΠΑ, ότι η θερμοκρασία του πλανήτη δεν πρέπει να αυξηθεί παραπάνω από 2 βαθμούς Κελσίου. Οι ηγέτες των G8 δεσμεύτηκαν να επιδιώξουν μείωση κατά 80% στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό μόνο με μια γρήγορη και αυστηρή αλλαγή στον τρόπο που παράγουμε και καταναλώνουμε ενέργεια. Εκτιμώντας τις πιθανότητες να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας, το 40% της κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη (60% στην Ελλάδα) προέρχεται από τα κτίρια και στον τομέα αυτό βρίσκεται περίπου το μισό των δυνατοτήτων μας να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας [14]. Συνολικά αυτό αντιστοιχεί σε 3,3 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου CO2 το χρόνο: ισοδυναμεί με την απομάκρυνση 100 εκατομμύριων αυτοκινήτων από τους δρόμους μόνιμα.

3.2 Άνεση

Αποδεικνύεται πως ένα μεγάλο μέρος της άνεσης εξαρτάται από «την θερμική άνεση». Σύμφωνα με το ISO 7730 είναι σημαντικό:

• Ο αέρας να μην είναι πολύ υγρός. • Η ταχύτητα του αέρα να παραμένει σε αποδεκτά επίπεδα (για ταχύτητα κάτω από 0,08 m/s, λιγότεροι από το 6% των ανθρώπων αισθάνονται «ρεύμα»).

• Η διαφορά μεταξύ της ακτινοβολίας θερμότητας και της θερμοκρασίας του αέρα να παραμένει μικρή.

• Η διαφορά της ακτινοβολίας θερμότητας προς διαφορετικές κατευθύνσεις να παραμένει μικρή (μικρότερη από 5o C, «ασυμμετρία ακτινοβολίας θερμότητας»)

• Η διαφορά της θερμοκρασίας δωματίου ανάμεσα στο κεφάλι και στα πόδια ενός καθιστού ανθρώπου, να είναι μικρότερη από 2oC.

• Η αντιληπτή θερμοκρασία να ποικίλει λιγότερο από 0,8oC μέσα στο χώρο διαμονής.

Η χρήση αρχών σχεδιασμού χαμηλής ενέργειας, ειδικά καλής θερμομόνωσης αποφεύγοντας ψυχρές γέφυρες, θα έχει ως αποτέλεσμα την σταθερή θερμοκρασία χωρίς ψυχρές επιφάνειες μέσα στα δωμάτια. Αυτό ενισχύει το επίπεδο άνεσης εξαιτίας της έλλειψης σημαντικής κίνησης του αέρα. Η καλή θερμομόνωση θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των διαφορών θερμοκρασίας και των διακυμάνσεων καθ΄ όλη τη διάρκεια του χρόνου, γεγονός το οποίο θα κάνει το σπίτι πιο ξηρό και πιο άνετο για διαβίωση, σε μια πιο χαμηλή κατά μέσο όρο θερμοκρασία. Καλή μόνωση σε συνδυασμό με μια αποτελεσματική προστασία από τον ήλιο θα έχει ως αποτέλεσμα εξαιρετική προστασία από τη ζέστη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Έρευνες σε κατοίκους τέτοιων σπιτιών, έδειξαν υψηλό επίπεδο ικανοποίησης για το εσωτερικό κλίμα, κατά τη διάρκεια του χειμώνα αλλά και του καλοκαιριού [6].

3.3 Κοινωνικές επιπτώσεις και επιπτώσεις στην υγεία

Καλλιέργειες μυκήτων μούχλας έχουν την τάση να εμφανίζονται σε περιβάλλον με υψηλή υγρασία. Η υγρασία είναι συνήθως αυξημένη σε νοικοκυριά με πολλά άτομα, επειδή οι άνθρωποι παράγουν υγρασία συνεχώς. Η εμφάνιση μούχλας και μυκήτων μπορεί να αποφευχθεί με καλή θερμομόνωση χωρίς ψυχρές γέφυρες. Ψυχρές, υγρές επιφάνειες, π.χ σε γωνίες και πίσω από τα έπιπλα, οδηγούν στην μη αποφυγή ανάπτυξης μούχλας, μυκήτων και άλλων προβλημάτων που σχετίζονται με την ποιότητα του εσωτερικού αέρα. Εκτεταμένη έρευνα στη Νέα Ζηλανδία [7] έχει δείξει πως η διαβίωση σε ένα καλά μονωμένο σπίτι σε σχέση με ένα σπίτι χωρίς μόνωση έχει ως αποτέλεσμα:

• Επιπλέον εξοικονόμηση εισοδήματος εξαιτίας της μείωσης στο ενεργειακό κόστος κατά 34%

• Σημαντικές βελτιώσεις (10-11%) στην υγεία και την ποιότητα ζωής των κατοίκων

• Μείωση στη σχετική υγρασία, που σημαίνει μείωση της πιθανότητας εμφάνισης μούχλας και μυκήτων • Μείωση των κρυολογημάτων και των αναπνευστικών προβλημάτων των κατοίκων (κατά 40-50%) • Λιγότερες επισκέψεις σε γιατρούς και μείωση των εξόδων για νοσηλεία σχετιζόμενη με αναπνευστικά προβλήματα κατά 36%

• Μικρότερη πιθανότητα απουσίας των κατοίκων από την εργασία και το σχολείο τους (μείωση 40-50%)

3.4 Οικονομικά στοιχεία

Ένας μεγάλος αριθμός αποτελεσμάτων σχεδιασμού μπορεί να ενσωματωθεί στα καινούρια ή στα ανακαινισμένα κτίρια, με μικρό ή ελάχιστο κόστος. Τα μέτρα αυτά αφορούν στην αποτελεσματική χρήση δεδομένων που είναι κοινά για τα περισσότερα ή όλα τα σπίτια. Τα δεδομένα με καθόλου ή με μικρό επιπλέον κόστος είναι: • Ο σωστός προσανατολισμός με βάση τον ήλιο, που μπορεί να παρέχει φυσική θέρμανση και φωτισμό.

• Το σχήμα του κτιρίου: τα συμπαγή κτίρια έχουν λιγότερη εξωτερική επιφάνεια τοίχου και συνεπώς μικρότερη απαίτηση για θέρμανση. Τα μακριά, λεπτά κτίρια είναι καλύτερα για φυσικό φωτισμό και διαμπερή εξαερισμό, χρησιμοποιώντας το φυσικό αεράκι για να δροσιστούν οι εσωτερικοί χώροι και για να υπάρχει φρέσκος αέρας.

• Σωστός σχεδιασμός των δωματίων και των δραστηριοτήτων των κατοίκων λαμβάνοντας υπόψη τις κινήσεις του ήλιου, το φυσικό φωτισμό και τους πιθανούς θορύβους.

• Χρησιμοποιώντας τη θερμική μάζα που είναι διαθέσιμη στα θεμέλια του κτιρίου (για παράδειγμα στο τσιμεντένιο δάπεδο) για να μετριαστούν οι θερμοκρασίες.

• Με την χρήση στεγάστρων σωστού μεγέθους και άλλων μορφών σκίασης για να μην υπάρχει ανεπιθύμητο φως και ζέστη.

• Προσεκτική μελέτη για την τοποθέτηση και το μέγεθος των κουφωμάτων και των τζαμιών.

• Καλή θερμική μόνωση του κελύφους του κτιρίου.

• Επιλογή των υλικών κατασκευής του κτιρίου.

• Προσοχή στη λεπτομέρεια και σωστή εκτέλεση - εφαρμογή, ώστε να δημιουργηθεί ένα αεροστεγές κτίριο. Η αξία ενός κτιρίου με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση θα διατηρείται σε χαμηλότερα επίπεδα από την αντίστοιχη αξία ενός κτιρίου με υψηλή ενεργειακή κατανάλωση.

Άλλα χαρακτηριστικά σχεδιασμού για κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης απαιτούν επιπλέον επενδύσεις, αλλά ισοσταθμίζονται από τη μείωση των οικιακών λογαριασμών. Παρέχουν επίσης σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως καλύτερη άνεση αφού το σπίτι είναι πιο ζεστό και/ή πιο δροσερό, πιο υγιεινό και πιο ξηρό. Τα χαρακτηριστικά αυτά περιλαμβάνουν: • Υψηλά επίπεδα μόνωσης στο κέλυφος του κτιρίου • Εσωτερικούς τοίχους ή πατώματα με υψηλή θερμική μάζα, με καλή θερμομόνωση • Κουφώματα με μόνωση και ενεργειακά τζάμια

Κάποιοι από τους εξοπλισμούς χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, όπως οι ηλιακοί θερμοσίφωνες, μπορεί να έχουν υψηλότερο κόστος από τις συμβατικές μεθόδους (αέριο ή ηλεκτρισμό). Για κάποια προϊόντα επίσης, όπως ηλιακοί θερμοσίφωνες, φωτοβολταϊκά και άλλοι τρόποι παραγωγής ενέργειας, προβλέπεται κρατική επιχορήγηση. Η μειωμένη χρήση ενέργειας παρέχει κάποιου είδους ασφάλεια έναντι των συνεχώς αυξανόμενων λογαριασμών. Η εξέλιξη της τιμής της ενέργειας είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί, αλλά η επίπτωση της στο μακροπρόθεσμο κόστος είναι σημαντική. Για παράδειγμα, για μια αύξηση τιμής 3% το χρόνο, το όφελος στο κόστος από τα μέτρα για ενεργειακή απόδοση, για μια περίοδο 40 χρόνων, θα είναι περίπου 150 €/m2. Οι οικονομικές συνέπειες της ευρείας κατασκευής κτιρίων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης θα είναι τεράστιες. Αν εφαρμόζονταν όλα τα μέτρα για την ενεργειακή απόδοση στα κτίρια στην Ευρώπη, θα εξοικονομούνταν 270 δισεκατομμύρια ετησίως! Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, πρέπει το κτίριο χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης να αποτελέσει πρότυπο. Είναι σχετικά εύκολο να γίνει κάτι τέτοιο για τα νέα κτίρια κατά τη φάση του σχεδιασμού. Για τα παλιά κτίρια όμως, η ενεργειακή ανακαίνιση συχνά συνδυάζεται με την αισθητική και τεχνική αναπαλαίωση και με την τακτική συντήρηση. Με το να περιμένει κάποιος μέχρι να είναι απαραίτητη η επόμενη ανακαίνιση, το κόστος των εργασιών (σκαλωσιές, χρώματα κλπ) αυξάνεται. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις η εξοικονόμηση χρημάτων από τους λογαριασμούς εύκολα θα ισοσταθμίσει την επένδυση, μέσα στα πρώτα 20 χρόνια. Παρόλα αυτά, τα πλεονεκτήματα από το κόστος της χρήσης χαμηλής ενέργειας, από την βελτιωμένη μόνωση, θα διαρκέσουν για όλη τη ζωή του κτιρίου, καθιστώντας έτσι τα μέτρα αυτά εξαιρετικά οικονομικά. Σε πολλές χώρες τα μέτρα αυτά επιχορηγούνται από το κράτος.

3.5 Γεωγραφικές επιδράσεις Η εφαρμογή της έννοιας του σχεδιασμού χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης δεν είναι μόνο χρήσιμη στην κρύα βόρεια Ευρώπη. Το βέλτιστο πάχος μόνωσης εξαρτάται από την τοποθεσία. Συνεπώς, σε ζεστά κλίματα το επιπλέον κόστος που χρειάζεται για να μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας σε ένα αποδεκτό επίπεδο, είναι χαμηλότερο. Παράλληλα όμως η ενέργεια που απαιτείται για την ψύξη είναι υψηλότερη. Η οικονομική ανάλυση για λογαριασμό της Ε.Ε από την Passiv-On έδειξε πως ο χρόνος απόσβεσης στα ζεστά κλίματα είναι πιο σύντομος από τα ψυχρά κλίματα, και συνεπώς είναι πιο λογικό να εφαρμοστούν οι αρχές της χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης και στη Νότια Ευρώπη επίσης. 3.6 Ασφάλεια στην παροχή ενέργειας Καθώς, περίπου το 80% της ενέργειας της Ευρώπης σήμερα προέρχεται από τα ορυκτά καύσιμα, ένα σημαντικό πλεονέκτημα στη μείωση των συνολικών ενεργειακών απαιτήσεων είναι η μείωση της εξάρτησης από τις χώρες που παρέχουν τα ορυκτά καύσιμα. Πολλές από αυτές τις χώρες είναι σε περιοχές με πολιτική αστάθεια, γεγονός το οποίο έχει δραματική επίδραση στη διαθεσιμότητα των καυσίμων και στο κόστος τους τα τελευταία 40 χρόνια, και όπως φαίνεται αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Τα κτίρια χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης είναι προετοιμασμένα για ελλείψεις στην ενέργεια ή για μπλακ άουτ, και παρέχουν σταθερότητα στη θερμοκρασία. Η συμπεριφορά των κτιρίων αυτών όσον αφορά στη θέρμανση και την ψύξη, σε περίπτωση μπλακ άουτ, μετριάζεται εξαιτίας των μικρών απωλειών θερμότητας με ηλιακές και εσωτερικές ανακτήσεις. Στην περίπτωση των κτιρίων μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης ο έλεγχος της εσωτερικής θερμοκρασίας μπορεί να είναι τελείως ανεξάρτητος από την εξωτερική παροχή ενέργειας. 3.7 Δημιουργία θέσεων εργασίας Η κατασκευή κτιρίων και η ανακαίνιση, είναι εργασίες που διεξάγονται επί τόπου, και συνεπώς απαιτούνται τοπικά εργατικά χέρια. Περίπου το 75% του κόστους πηγαίνει σε ντόπιους οικοδόμους, δημιουργώντας έτσι τοπική επιπρόσθετη αξία. Το υπολειπόμενο 25% προέρχεται από την αγορά υλικών, κυρίως από τοπικές αγορές, ειδικά σε περιπτώσεις υλικών μόνωσης με μεγάλο όγκο, επειδή το κόστος μεταφοράς, λόγω απόστασης, μπορεί να είναι τεράστιο. Το γεγονός πως δημιουργούνται θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο είναι σημαντικό πολιτικό πλεονέκτημα. Έχουν γίνει πολλές μελέτες σχετικές με τα εργασιακά οφέλη της υιοθέτησης μιας πολιτικής σπιτιών με χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση. Η δημιουργία θέσεων εργασίας δεν θα προέρχεται μόνο από τον τομέα της δόμησης ή της ανακαίνισης, αλλά και από την επιπλέον εισροή χρήματος στην οικονομία εξαιτίας των ολοένα και χαμηλότερων εξόδων για κατανάλωση ενέργειας. Εκτιμάται ότι αν η Ευρώπη αποφασίσει να υιοθετήσει μια φιλόδοξη πολιτική για την ενεργειακή απόδοση, τότε θα δημιουργηθούν 1,7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην Ε.Ε [22]. Η Ευρώπη μπορεί επίσης να ωφεληθεί και από την κυρίαρχη θέση που κατέχει στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Με το να διατηρήσει και να ενισχύσει τη θέση αυτή, θα έχει τη δυνατότητα να εξάγει την τεχνολογία αυτή μαζί με το ανάλογο εργατικό δυναμικό και τα οικονομικά οφέλη.